Η Ελλάδα, χώρα «μέτριας καινοτομίας» όπως τη χαρακτηρίζει ο σχετικός δείκτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αυξάνει αργά και βασανιστικά τους πόρους για έρευνα και τεχνολογία, κάνοντας κάποια πρώτα βήματα για τη σύνδεση της γνώσης με την ανάπτυξη. Για την ώρα, εξάγει επιστήμονες αντί για προϊόντα και υπηρεσίες. Το ζητούμενο μιας εθνικής στρατηγικής για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο τομέας του R&D τέθηκε σε πρόγευμα εργασίας που διοργάνωσε το Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Προϋπόθεση οι εθνικοί στόχοι
Η Ελλάδα παρουσιάζει σαφώς υστέρηση σε νέα προϊόντα που βγαίνουν έξω από τη χώρα. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στα στοιχεία για το 2018 και συγκεκριμένα στις πατέντες που αντιστοιχούσαν στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες:
Ελλάδα 120
Πορτογαλία 220
Ιρλανδία 811
Ισραήλ 1.150
Σουηδία 4.050
«Πρέπει να ορίσουμε εθνικούς στόχους, συγκεκριμένους με χρονοδιάγραμμα», τόνισε η πρόεδρος του Δικτύου Άννα Διαμαντοπούλου, σημειώνοντας ότι οι πόροι για έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα αυξήθηκαν μετά από χρόνια στο 1,1% του ΑΕΠ· «σημασία έχει και πώς κατανέμονται».
Η κ. Διαμαντοπούλου, η οποία προσέγγισε την έρευνα και καινοτομία ως «λίπασμα για ανάπτυξη», έφερε το παράδειγμα χωρών όπως η Γερμανία (επιχειρήσεις, υπουργοί, ακαδημαϊκοί και συνδικάτα δραστηριοποιούνται όλοι μαζί σε κοινή πλατφόρμα και εισηγούνται νομοθεσία) και η Κορέα (ερευνητές και επιχειρηματίες, εκτός από τους δικούς στόχους, καλούνται να υποστηρίζουν και τους στόχους σε εθνικό επίπεδο, συγκεκριμένους με νούμερα σε ορίζοντα 5ετίας).
Περιγράφοντας την εικόνα που διαμορφώνεται στην Ελλάδα σήμερα, η πρώην υπουργός και Επίτροπος διέκρινε πολιτική σταθερότητα διαρκείας με προσήλωση της νέας κυβέρνησης στις επενδύσεις, τονίζοντας ωστόσο ότι απαιτούνται «μακροχρόνιες αλλαγές για να αποφύγουμε άλλη χρεοκοπία στο μέλλον».
Χρηματοδότηση με ημερομηνία λήξης
«Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν τα κεφάλαια για χρηματοδότηση, αλλά αρκούν για τα επόμενα 2-3 χρόνια», υπογράμμισε ο συντονιστής του επενδυτικού fund Big Pi Αρίστος Δοξιάδης, ο οποίος αναφέρθηκε στα 200 εκατ. ευρώ που είναι διαθέσιμα από 6 funds μέσω του EquiFund και θα έχουν εξαντληθεί έως το 2022. Σημείωσε δε ότι είναι ακόμη δύσκολο στην Ελλάδα να βρεθούν ιδιωτικά κεφάλαια για να συνεχίσουν το κανάλι χρηματοδότησης, κι αυτό διότι «χρειάζονται περισσότερες ιστορίες επιτυχίας, οι οποίες αργούν».
Ο ίδιος στάθηκε στην ανάγκη φορολογικών κινήτρων για τους λεγόμενους angel investors και πρόσθεσε ότι δεν έχουν στηθεί μηχανισμοί ώστε να πωλούνται οι πατέντες προς εκμετάλλευση σε μεγάλες επιχειρήσεις.
«Ιδέες υπάρχουν, όμως πολύ λίγοι ερευνητές διατίθενται να μεταπηδήσουν στα startups», παρατήρησε ο κ. Δοξιάδης, συμπεραίνοντας πως όταν Έλληνες της διασποράς φέρνουν ερευνητές για projects στην Ελλάδα, τότε ακολουθούν και οι εγχώριοι ερευνητές· «δηλαδή μόνο αν κάποιος άλλος έχει κάνει το πρώτο βήμα».
Ζητούμενο η αλλαγή νοοτροπίας
Το παράδειγμα του πανεπιστημίου της Γιούτα στις ΗΠΑ, όπου το ίδρυμα διαμόρφωσε κτίριο στο κέντρο της εγκατάστασης στο οποίο συνυπάρχουν και συνεργάζονται καθημερινά φοιτητές και επιχειρήσεις, έφερε ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης.
«Η ΝΔ κέρδισε τις εκλογές με τη σωστή ατζέντα και αυτό είναι το σημαντικό», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Γεωργιάδης, αναδεικνύοντας ως στόχο την εμπέδωση της ιδέας ότι η έρευνα και η τεχνολογία μπορούν να χρησιμοποιούνται για κέρδος. Στο πλαίσιο αυτό, επεσήμανε ότι η κυβέρνηση εντάσσει τη Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας στο υπουργείο Ανάπτυξης, αποσκοπώντας στη σύνδεση των δύο τομέων.
«Στο Ισραήλ μια startup έπαιρνε εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια για να αναπτύξει εφαρμογή πρόληψης αυτοκινητικών δυστυχημάτων. Επί πέντε χρόνια, δεν έβγαζε ούτε μισό δολάριο. Σήμερα βρίσκεται στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης», ανέφερε μεταξύ άλλων ο υπουργός Ανάπτυξης.
Κάλλιο αργά, παρά ποτέ
Διαβούλευση – πρόγραμμα – αποτελεσματική υλοποίηση είναι το τρίπτυχο που προέκρινε ο βραβευμένος Έλληνας επιστήμονας Σταμάτης Κριμιζής, ως τη μεθοδολογία που θα πρέπει να ακολουθήσει το ελληνικό σύστημα στον τομέα του R&D.
Ο κ. Κριμιζής αναφέρθηκε στο περιβόητο εθνικό σχέδιο για την καινοτομία το οποίο είχε εκπονήσει σε συνεργασία με έτερους διακεκριμένους συναδέλφους του και είχε 7ετή ορίζοντα έως το 2020. Έθετε στο επίκεντρο τομείς όπως οι υδατοκαλλιέργειες και η αγροδιατροφολογία, είχε κοστολογήσει συγκεκριμένα projects και θα στόχευε στην προσέλκυση/αύξηση των κονδυλίων για έρευνα και καινοτομία.
Θα υπήρχε διυπουργική επιτροπή υπό τον πρωθυπουργού και θα θεσπιζόταν Chief Scientist στο αρμόδιο υπουργείο, στα πρότυπα λειτουργίας του Office of Science and Technology στον Λευκό Οίκο. Παρ’ όλα αυτά, ο σχεδιασμός «έμεινε στο ράφι» καθώς ξεχάστηκε, αν δεν περιφρονήθηκε, κατά την εναλλαγή των κυβερνήσεων.
Εφικτή μια ρεβάνς
Μισό εκατομμύριο Έλληνες έχουν φύγει από τη χώρα, πολλοί επιστήμονες. Περισσότεροι από 18.000 Έλληνες γιατροί ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό. Οι νέοι ερευνητές που έχουν μείνει στην Ελλάδα ζουν κυρίως με χρήματα της οικογένειας. Κι όμως, «η Ελλάδα δεν είναι χαμένη υπόθεση», σύμφωνα με τον διακεκριμένο καθηγητή Γεώργιο Χρούσο. «Αποτελεί δυνητικά πόλο έλξης για επιστήμονες του εξωτερικού και για Έλληνες της διασποράς».
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Χρούσος εντόπισε την απουσία διαρκούς τεκμηρίωσης της ανάγκης για επένδυση στην έρευνα και τεχνολογία. Επιπλέον, παρατήρησε ότι η χρηματοδότηση στην Ελλάδα διασπείρεται σε πολλούς τομείς, χωρίς συνοχή.
Όλοι οι παίκτες στο τραπέζι
Η σχέση κυβέρνηση-ακαδημαϊκή κοινότητα-επιχειρείν είναι μια τριμερής σχέση που θα πρέπει να ρυθμιστεί για να παράγει αποτέλεσμα, υπογράμμισε ο πρόεδρος του ΣΕΒ Θεόδωρος Φέσσας.
«Έχουμε πολλές υστερήσεις και γραφειοκρατία. Αλλά έχουμε και ανθρώπινο δυναμικό, γεωγραφική θέση και πόρους διαθέσιμους», επεσήμανε ο κ. Φέσσας, τονίζοντας ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να μεγαλώσουν και να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα ώστε να κάνουν έρευνα και να καταστούν πιο εξωστρεφείς.
Σπριντ με νέα εργαλεία
«Η έρευνα δεν μπορεί να περιμένει, πρέπει να τρέξουμε», διεμήνυσε ο υφυπουργός Έρευνας και Καινοτομίας Χρήστος Δήμας, ο οποίος αναφέρθηκε στην προώθηση της δημιουργίας δύο κέντρων καινοτομίας, όπου θα συστεγαστούν επιχειρήσεις οι οποίες επενδύουν στην έρευνα και την τεχνολογία· «μπορεί να είναι και επιχειρήσεις που δεν δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα μέχρι σήμερα». Ο ίδιος άλλωστε εξέφρασε την εκτίμηση ότι η ΔΕΘ θα πρέπει να μετατραπεί σε ένα διεθνές roadshow και να αποκτήσει εμπορικό αντί για πολιτικό χαρακτήρα.
«Έχουμε το φαινόμενο επιχειρήσεις και ιδρύματα της Ελλάδας να χρηματοδοτούν πανεπιστημιακές έδρες εκτός Ελλάδας κάτι που δεν μπορούν να κάνουν εντός Ελλάδας», ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Δήμας, παραθέτοντας στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 0,15% του παγκόσμιου πληθυσμού, ωστόσο Έλληνες καταλαμβάνουν το 3% των υψηλότερων επιστημονικών διακρίσεων – το 85% στο εξωτερικό.
Ο ίδιος αναφέρθηκε στο πώς καταμερίστηκαν οι πόροι για καινοτομία στην Ελλάδα την περίοδο 2011-17: το 35% από επιχειρήσεις, το 30% από τον προϋπολογισμό, το 13% από το ΕΣΠΑ και το 14% από το εξωτερικό – το 2017 ήταν η πρώτη χρονιά κατά την οποία ο ιδιωτικός τομέας ξεπέρασε τους υπόλοιπους τομείς, αν και σε μικρό σύνολο.
naftemporiki.gr
