Μιχάλης Δούμπος και Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Εκδόσεις Αλέξανδρος ΙΚΕ
Βιβλιοπαρουσίαση:
Καθηγητής Ευάγγελος Γρηγορούδης
Πολυτεχνείο Κρήτης
Το βιβλίο των καθηγητών Μ. Δούμπου και Κ. Ζοπουνίδη είναι αφιερωμένο σε μια από τις σημαντικότερες επιστημονικές περιοχές της επιχειρησιακής έρευνας και του σύγχρονου μάνατζμεντ, αυτή της Πολυκριτήριας Υποστήριξης Αποφάσεων. Είναι γενικά αποδεκτό ότι η επίλυση πολύπλοκων πραγματικών προβλημάτων απόφασης δεν είναι δυνατό να πραγματοποιείται μέσω μιας μονόπλευρης και μονοδιάστατης ανάλυσης, αλλά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλα τα κριτήρια/παράγοντες που επηρεάζουν τη λήψη της κατάλληλης απόφασης, καθώς και οι παράμετροι του προβλήματος. Η Πολυκριτήρια Υποστήριξη Αποφάσεων όμως δεν επικεντρώνεται απλά στη σύνθεση των παραμέτρων ενός προβλήματος, αλλά λαμβάνει υπόψη και αναλύει το σύστημα προτιμήσεων και αξιών, το οποίο συνειδητά ή ασυνείδητα χρησιμοποιεί ο κάθε αποφασίζοντας. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να σημειωθεί ότι στα πλαίσια της Πολυκριτήριας Υποστήριξης Αποφάσεων δεν υπάρχει η έννοια της βέλτιστης λύσης, αλλά περισσότερο η έννοια της βέλτιστης απόφασης για έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους αποφασίζοντες. Αυτό αποτελεί και το βασικό χαρακτηριστικό της Πολυκριτήριας Υποστήριξης Αποφάσεων, η ενσωμάτωση δηλαδή του αποφασίζοντα και των προτιμήσεών του στη διαδικασία ανάπτυξης μοντέλων λήψης αποφάσεων. Επιπρόσθετα, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην υποστήριξη της απόφασης, δηλαδή στις δραστηριότητες εκείνες που βοηθούν τον αποφασίζοντα να κατανοήσει τα αποτελέσματα, αλλά και τη διαδικασία εξαγωγής αποτελεσμάτων, ενός μοντέλου με πολλαπλά κριτήρια.
Η αναλυτική-συνθετική προσέγγιση, στην οποία επικεντρώνεται το συγκεκριμένο βιβλίο, αποτελεί ένα σημαντικό ρεύμα της Πολυκριτήριας Υποστήριξης Αποφάσεων. Στο πλαίσιο της κλασικής ανάλυσης αποφάσεων με πολλαπλά κριτήρια, το βασικό πρόβλημα, όπως εκφράζεται από τους αναλυτές και τους αποφασίζοντες, αφορά τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να καθοριστεί η τελική απόφαση. Αντίθετα, στην αναλυτική-συνθετική προσέγγιση το πρόβλημα διατυπώνεται με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο: υποθέτοντας ότι η απόφαση είναι γνωστή, πώς είναι δυνατό να βρεθεί η λογική βάση πάνω στην οποία έχει ληφθεί η συγκεκριμένη απόφαση, ή ισοδύναμα, πώς είναι δυνατό να εκτιμηθεί ένα μοντέλο προτίμησης του αποφασίζοντα που να οδηγεί όσον το δυνατόν πιο κοντά στην απόφαση αυτή; Ο βασικός στόχος της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης είναι λοιπόν η επαγωγή μοντέλων που βασίζονται σε συγκεκριμένες δομές προτίμησης του αποφασίζοντα. Μια τέτοια προσέγγιση δέχεται ότι η απόφαση και τα κριτήρια επιδέχονται προοδευτική επεξεργασία αλληλοδομούμενα μέσα στο χρόνο. Η αναλυτική-συνθετική προσέγγιση εστιάζεται στη συσχέτιση των πραγματικών δεδομένων και του μοντέλου απόφασης, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή συμβατότητα μοντέλου-πραγματικότητας. Ουσιαστικά, στις διαδικασίες των μεθόδων της συγκεκριμένης προσέγγισης, γνωστού όντως του μοντέλου απόφασης, εκτιμώνται οι παράμετροί του με τις οποίες θα επιτευχθεί μια βέλτιστη ανασύσταση των δεδομένων της απόφασης. Η αναλυτική-συνθετική προσέγγιση βασίζεται στην αρχή ότι το αποτέλεσμα μιας απόφασης μπορεί είτε να παρατηρηθεί (σε περιπτώσεις αποφάσεων με επαναληπτικό χαρακτήρα), είτε να συλλεχθεί από τον αποφασίζοντα (μέσα από διαλογικές διαδικασίες). Ο απώτερος σκοπός είναι η επέκταση (extrapolation) γνωστών καταστάσεων συμπεριφοράς στο υπό μελέτη σύνολο των ενεργειών απόφασης.
Το βιβλίο περιλαμβάνει μια σύντομη εισαγωγή στην Πολυκριτήρια Υποστήριξη Αποφάσεων, όπου παρουσιάζονται αναλυτικά οι βασικές έννοιες (π.χ. εναλλακτικές αποφάσεις, κριτήρια), η διαδικασία υποστήριξης μιας απόφασης, καθώς και τα βασικά ρεύματα πολυκριτήριων προσεγγίσεων. Γίνεται επίσης παρουσίαση της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης δίνοντας έμφαση σε παραδείγματα εφαρμογών (προβλήματα κατάταξης, παλινδρόμησης και ταξινόμησης). Επιπρόσθετα, στο βιβλίο παρουσιάζονται οι μέθοδοι UTA και UTADIS, που αποτελούν τα πλέον γνωστά προσθετικά μοντέλα αποφάσεων στο χώρο της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης. Στην τελευταία ενότητα του βιβλίου παρουσιάζονται πραγματικές εφαρμογές μοντέλων από τον χώρο της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης (αξιολόγηση χρηματοοικονομικών επιδόσεων τραπεζών, αξιολόγηση εκπαιδευτικής διαδικασίας, εκτίμηση ικανοποίησης πελατών).
