Από την έντυπη έκδοση
Της Ειρήνης Σακελλάρη
[email protected]
Μόνο απλή υπόθεση δεν θα αποτελέσουν στο προσεχές χρονικό διάστημα οι εξελίξεις σχετικά με το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, το οποίο έχει μπροστά του την προοπτική των εξαγορών και συγχωνεύσεων, προς αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων από τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης.
Οι ευρωπαϊκές αρχές θα επιχειρήσουν ένα ισχυρό «ανακάτεμα της τράπουλας», μιας και τα νέα δεδομένα για την πανδημία δεν επιτρέπουν καθόλου αισιοδοξία, αναφέρουν έγκυρες τραπεζικές πηγές. Το κρισιμότερο όλων είναι υπό ποιες προϋποθέσεις θα επιχειρηθεί η αναδιάταξη του τραπεζικού κλάδου.
Άλλωστε, ακόμη και πριν από το δεύτερο κύμα του lockdown, ο επικεφαλής του SSM, Αντρέα Ενρία, μιλούσε μετ’ επιτάσεως και διαρκώς για δύο θέματα:
* Για το 1,4 τρισ. κόκκινων δανείων, τα οποία θα προκύψουν σαφέστατα λόγω των δοκιμασιών που προκάλεσε ο Covid-19 στις οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών.
* Για τις διασυνοριακές εξαγορές και συγχωνεύσεις τραπεζών.
Ειδικά σε ό,τι αφορά το δεύτερο αυτό θέμα, σε πρόσφατη ομιλία του ο κ. Ενρία προχώρησε ένα βήμα περαιτέρω, μιλώντας για το πλαίσιο το οποίο ετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EKT).
Οι γνωρίζοντες τη μεγάλη εικόνα αναφέρουν πως ό,τι δεν μπόρεσε να επιτύχει η προηγούμενη κρίση είναι πολύ πιθανόν να το επιτύχει η τρέχουσα σε ό,τι αφορά την έλευση και εγκατάσταση πιστωτικών ιδρυμάτων σε άλλες χώρες μέλη και μάλιστα όχι με απλή μετεγκατάσταση, αλλά μέσα από τον δύσκολο δρόμο των εξαγορών και συγχωνεύσεων. Αρκεί, βέβαια, αυτές οι ενέργειες να δίνουν λύση σε προβλήματα της τραπεζικής βιομηχανίας και να μη δημιουργούν νέα, αναφέρουν υψηλόβαθμοι κύκλοι της τραπεζικής αγοράς. Το «τοπίο» θα επιχειρηθεί να λάβει πραγματική ευρωπαϊκή ταυτότητα, αναφέρουν τραπεζικοί παράγοντες. Το θέμα είναι ήδη σε διαβούλευση και η ΕΚΤ σύντομα θα ανακοινώσει τα στοιχεία του νέου πλαισίου.
Τρεις πυλώνες
Το σχέδιο αυτό αναμένεται να βασιστεί σε τρεις πυλώνες, με βάση και την εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, που κατέγραψε πως για πολιτικούς και άλλους λόγους τα εγχώρια τραπεζικά συστήματα δεν υποδέχονται φιλικά την έλευση νέων τραπεζών, ούτε εκείνων που φέρουν ευρωπαϊκό διαβατήριο. Οι τρεις πυλώνες αφορούν:
* Ενοποιημένη μορφή εποπτείας για τις τράπεζες που θα λειτουργούν ως πολυεθνικές. Η χώρα προέλευσης θα έχει τον πρώτο λόγο και έτσι δεν θα διαμοιράζεται η εποπτεία με σύγκρουση κανόνων για τη λειτουργία της ίδιας τράπεζας σε διαφορετικές χώρες.
* Ενιαίο φορολογικό καθεστώς για τη λειτουργία των υποκαταστημάτων σε άλλες χώρες μέλη έπειτα από εξαγορά και συγχώνευση δύο τραπεζών σε διαφορετικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
* Άρση περιορισμών κεφαλαίου και ρευστότητας σε ό,τι αφορά τα καταστήματα που λειτουργούν σε επίπεδο θυγατρικής σε χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν θα απαιτούνται δηλαδή ειδικά κεφάλαια για τη λειτουργία καταστημάτων τράπεζας, η οποία θα εδρεύει σε μια χώρα και θα λειτουργεί μέσω υποκαταστημάτων σε άλλες χώρες μέλη, κάτι που συνέβαινε μέχρι πρότινος, ενώ η αποζημίωση καταθετών θα γίνεται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων της χώρας προέλευσης της τράπεζας.
Οι προκλήσεις της πανδημίας θέτουν μοιραία τις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις των τραπεζών σε πρώτο πλάνο σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των προκλήσεων από το τραπεζικό σύστημα.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάει κανείς το γεγονός ότι ο ευρωπαϊκός τραπεζικός τομέας είχε ήδη πληγεί από διαρθρωτικές αδυναμίες όταν η κρίση ήλθε να τον πιέσει εκ νέου.
Η επίμονη χαμηλή κερδοφορία, που προκαλείται από τον υπερβολικά μεγάλο αριθμό τραπεζών και τη χαμηλή απόδοση κεφαλαίων, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στα πιστωτικά ιδρύματα, τα οποία αργά ή γρήγορα θα αναζητήσουν κεφάλαια. Κεφάλαια με αποδόσεις μηδενικές ή πολύ χειρότερα αρνητικές θα είναι δύσκολο να βρεθούν. Άρα η αναδιοργάνωση του τραπεζικού τομέα, σε πρώτη φάση, θα πρέπει να γίνει μέσα από τις ίδιες τις τράπεζες.
«Ένας τρόπος για την εξάλειψη της πλεονάζουσας ικανότητας και την αποκατάσταση των ευρωπαϊκών τραπεζών ως ελκυστικών επενδυτικών προτάσεων είναι η ενοποίηση», είχε σημειώσει ο κ. Ενρία. «Η εμπειρία σε άλλες χώρες και βιομηχανίες δείχνει ότι μετά τις μεγάλες καταστροφές η ενοποίηση είναι συχνά βασικό συστατικό για μια ταχεία και επιτυχημένη ανάκαμψη.
Οι τραπεζίτες και οι αναλυτές της αγοράς ανέφεραν ότι το κανονιστικό πλαίσιο και οι εποπτικές πρακτικές, επίσης στην ΕΚΤ, θεωρήθηκαν ως εμπόδια στην ενοποίηση.
Προσπαθήσαμε να αποσαφηνίσουμε την εποπτική μας προσέγγιση στην ενοποίηση και να δείξουμε ότι υποστηρίζει καλά σχεδιασμένους και καλά εκτελεσμένους συνδυασμούς τραπεζών», είπε ο επικεφαλής του SSM.
Προκειμένου, πάντως, να περάσουν τα σχέδια της ΕΚΤ -ιδιαίτερα αν στόχος είναι οι εξαγορές και συγχωνεύσεις εμβληματικών τραπεζών- θα πρέπει να καμφθούν πρώτα οι πολιτικές αντιδράσεις και να μη δημιουργούνται τεχνητά εμπόδια από τους ίδιους τους πολιτικούς.
Ποια είναι η κατάσταση στο ελληνικό σύστημα
Χωρίς περιθώριο εξαγορών και συγχωνεύσεων βρίσκει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα το πλαίσιο που ετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για διασυνοριακές εξαγορές και συγχωνεύσεις τραπεζών.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως οι τέσσερις συστημικές τράπεζες κατέχουν πλέον του 90% της εγχώριας τραπεζικής βιομηχανίας, ενώ υπενθυμίζεται ότι το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας χειμάζεται από το 2010, χωρίς να είναι αυτό που προκάλεσε την κρίση. Στην παρούσα, ωστόσο, φάση και πάνω που προχωρούσε στην εκκαθάριση των ισολογισμών του, είναι πολύ πιθανόν να βρεθεί με ένα ακόμη «βουνό» από κόκκινα δάνεια, όπως αυτά που δημιουργεί η ίδια η πανδημία του κορονοϊού. Παράλληλα, είναι βέβαιο πως σε ό,τι αφορά τις συστημικές τράπεζες τα περιθώρια για εξαγορές και συγχωνεύσεις είναι ανύπαρκτα, διότι το πιστωτικό σύστημα που τυχόν θα δημιουργηθεί από μια τέτοια εξέλιξη θα είναι πολύ μεγάλο για να αποτύχει και θα αποτελεί σοβαρό συστημικό κίνδυνο για τη χώρα. Επομένως μια τέτοια εξέλιξη δεν θα περνούσε από την Επιτροπή Ανταγωνισμού.
Τέλος, αν μιλάμε για μια διεθνή εξαγορά, τότε θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς πόσο ενδιαφέρον μπορεί να επιδείξει κάποιος σε αυτήν τη συγκυρία για μια παρόμοια κίνηση.
Εν αναμονή αποφάσεων για τα μορατόριουμ
Πιο κοντά σε νέες αναστολές πληρωμών δανείων, λόγω των συνεπειών του Covid-19, βρίσκεται το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Αν και ακόμη κάτι τέτοιο δεν είναι απολύτως ορατό, τραπεζικοί παράγοντες στην Ευρώπη εκτιμούν πως με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η EBA (Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών) θα αναγκαστεί να ανοίξει το θέμα σχετικά με τα δάνεια σε μορατόριουμ, αφού η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές οικονομίες παίρνουν τον δρόμο των lockdowns. Η μέριμνα, λοιπόν, για μια τέτοιου τύπου παράταση αποτελεί αίτημα των ευρωπαϊκών τραπεζών.
Η Μεγάλη Βρετανία, που κινείται πια εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, έλαβε σχετικές αποφάσεις.
Η Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας έδωσε ήδη το στίγμα της και παρέτεινε τα μορατόριουμ που έληγαν το περασμένο Σάββατο για άλλους 6 μήνες σε ό,τι αφορά τα στεγαστικά δάνεια.
Οι αλλαγές αποτελούν μέρος ενός νέου πακέτου μέτρων χρηματοοικονομικής στήριξης που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο μπήκε σε lockdown την περασμένη Πέμπτη.
Την προηγούμενη εβδομάδα, μια μελέτη από το Ίδρυμα Joseph Rowntree διαπίστωσε ότι 1,6 εκατομμύριο νοικοκυριά -ή το ένα πέμπτο όλων των Βρετανών δανειοληπτών- ανησυχούσαν για το πώς θα μπορούσαν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους το προσεχές τρίμηνο.
Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ΕΒΑ είχε ανακοινώσει λήξη του «παγώματος» δόσεων δανείων για την Ευρώπη στις 30 Σεπτεμβρίου. Έτσι ισχύουν μόνον όσα μορατόριουμ προβλέφθηκε να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά η απόφαση ελήφθη πριν από την 30ή.09.2020. Τα περισσότερα εξ αυτών, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν τραπεζικοί παράγοντες, καλύπτουν το διάστημα μέχρι το τέλος του έτους, όμως κανένας δεν είναι σε θέση να πει τι θα γίνει μετά. Κ
αι έτσι, ενώ ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας στην ανακοίνωση των μέτρων στήριξης της οικονομίας συμπεριέλαβε και το «πάγωμα» δόσεων δανείων, λέγοντας πως η Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ) θα ανακοινώσει τα σχετικά, ανακοίνωση μέχρι στιγμής δεν υπήρξε, καθώς και η ΕΕΤ αναμένει τις οδηγίες της ΕΒΑ.
Η πραγματική ανησυχία, πάντως, των πιστωτικών ιδρυμάτων είναι μέχρι πού θα φθάσουν τα νέα κόκκινα δάνεια τα προερχόμενα από την πανδημία. Οι αρχικές εκτιμήσεις για επιπλέον NPΕs ύψους 10 δισ. ευρώ ίσως στην παρούσα φάση να φαντάζουν και σχετικώς συντηρητικές αν σκεφθεί κανείς πως το δεύτερο lockdown θα οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις στο κλείσιμο των δραστηριοτήτων τους.
Ανά τράπεζα
Σε ό,τι αφορά το ύψος των δανείων σε «μορατόριουμ» ανά τράπεζα, αυτά κινούνται ως εξής:
* Στην Alpha Bank ανέρχονται σε 4,7 δισ. ευρώ, με τα 2,7 δισ. ευρώ να αφορούν δάνεια ιδιωτών και 2,1 δισ. ευρώ δάνεια επιχειρήσεων. Το σύνολο των δανείων αυτών αντιπροσωπεύει το 20% του συνολικού χαρτοφυλακίου της τράπεζας.
* Για την Τράπεζα Πειραιώς τα αντίστοιχα ποσά διαμορφώνονται σε 1,8 δισ. ευρώ δάνεια ιδιωτών και 2 δισ. ευρώ δάνεια επιχειρήσεων, δηλαδή 3,8 δισ. ευρώ συνολικά και τα οποία αντιπροσωπεύουν το 15% του χαρτοφυλακίου της τράπεζας.
* Για την Εθνική Τράπεζα, οι ιδιώτες έχουν θέσει σε «μορατόριουμ» 1,6 δισ. ευρώ δανείων και οι επιχειρήσεις 2 δισ. ευρώ, δηλαδή συνολικά 3,6 δισ. ευρώ ή το 15% του συνολικού χαρτοφυλακίου της τράπεζας.
* Τέλος για τη Eurobank διαμορφώνονται σε 2,4 δισ. από ιδιώτες και 2,7 δισ. από επιχειρήσεις, όντας 5,1 δισ. στο σύνολο ή αλλιώς το 21% περίπου του χαρτοφυλακίου της τράπεζας.
