Του Δρ. Νεκτάριου Γ. Σμυρνή
Σε διεθνές επίπεδο, πολλοί φορείς δραστηριοποιούμενοι σε θέματα ΕΚΕ προσπαθούν να οριοθετήσουν την έννοια αυτή. Στους πιο σημαντικούς συγκαταλέγεται το World Business Council for Sustainable Development ένας παγκόσμιος οργανισμός αποτελούμενος από περίπου 200 επιχειρήσεις, τις οποίες ενώνει η κοινή δέσμευση προς τη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω τριών πυλώνων: της οικονομικής μεγέθυνσης, της οικολογικής ισορροπίας και της κοινωνικής προόδου. Όπου, το 1998 χρησιμοποίησε τον πιο κάτω ορισμό της έννοιας της ΕΚΕ για να διεξάγει την πρώτη έρευνα με θέμα τον προσδιορισμό του όρου Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, στο Βέλγιο και την Ολλανδία: «Η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι η διαρκής δέσμευση μιας επιχείρησης να συμπεριφέρεται ηθικά και να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώνει την ποιότητα ζωής των εργαζομένων και των οικογενειών τους, καθώς επίσης και της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα
Η διερεύνηση της έρευνας και του διαλόγου σε άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο επιβεβαίωσε τη διαφορετικότητα της έννοιας του ορισμού αυτού από περιοχή σε περιοχή, όπως και του είδους των δράσεων που θεωρούνται αναγκαίες. Η διαφορετικότητα αυτή συνδέεται με τη διαφορετική κουλτούρα αλλά και το διαφορετικό βαθμό ανάπτυξης της κάθε χώρας που συνεπάγεται και διαφορετικές προτεραιότητες των τοπικών πληθυσμών ανά περιφέρεια.
Ενδεικτικά αναφέρονται διαφορετικοί ορισμοί ανά περιοχή-χώρα ως ακολούθως:
ΗΠΑ: Η Ε.Κ.Ε. συνίσταται στο να αναλαμβάνεις προσωπική ευθύνη για τις πράξεις σου και τις συνέπειες που αυτές έχουν στην κοινωνία. Οι εταιρίες και οι υπάλληλοί τους πρέπει να υποστούν μία προσωπική ανα-διαμόρφωση, να επανεξετάσουν το ρόλο τους, τις ευθύνες τους και να αυξήσουν το επίπεδο υπευθυνότητάς τους. (“CSR is about taking personal responsibilities and increase their level of accountability”).
Ολλανδία: Η Ε.Κ.Ε. αφορά το να αναλάβει κανείς μία ηγετική δέσμευση σε θεμελιακές αξίες και να αναγνωρίσει τις τοπικές και πολιτιστικές διαφορές όταν εφαρμόζει παγκόσμιες πολιτικές. Αφορά το να υιοθετήσει κανείς τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα εργασιακά δικαιώματα της Δ.Ο.Ε. (“CSR is about making a leadership commitment to core values and recognizing local and cultural differences when implementing global policies. It’s about companies endorsing the UN Convention on Human Rights and the ILO Rights at Work.”
Ταϊβάν: “Ε.Κ.Ε. είναι η συμβολή στην ανάπτυξη του φυσικού και ανθρώπινου κεφαλαίου πέραν του να κάνει κανείς απλώς κέρδη” (“CSR is the contribution to the development of natural and human capital, in addition to just making profit”).
Βραζιλία: “Η Ε.Κ.Ε. αφορά στη δέσμευση να επιδιώκει κάποιος για τη βέλτιστη οικονομική ανάπτυξη της κοινότητας, να σέβεται τους εργαζόμενους και να οικοδομεί τις ικανότητές τους, να προστατεύει το περιβάλλον και να βοηθάει στην ανάπτυξη του πλαισίου εκείνου όπου μπορούν να ευημερήσουν ηθικές επιχειρήσεις”. (“CSR is about commitment to strive for the best economic development for the community, to respect workers and build their capacities, to protect the environment and to help create frameworks where ethical business can prosper”).
Σαν αποτέλεσμα της έρευνας σε διεθνές επίπεδο ο αρχικός ορισμός του Δ.Ε.Σ.Β.Α. επαναπροσδιορίστηκε στη συνέχεια ως εξής «Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η δέσμευση των επιχειρήσεων να συμβάλλουν στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και να προσπαθούν, μαζί με τους εργαζόμενους, τις οικογένειές τους, την τοπική κοινωνία και την κοινωνία γενικότερα να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
Επίσης, παγκόσμιοι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί έχουν αναπτυχθεί για την προώθηση της έννοιας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, προσφέροντας στις εταιρείες-μέλη πληροφόρηση, εργαλεία, εκπαίδευση, συμβουλευτικές υπηρεσίες για την ενσωμάτωσή της στις επιχειρηματικές δραστηριότητες και τη στρατηγική τους.
Σύμφωνα με το Novethic, το γαλλικό ερευνητικό κέντρο για την ΕΚΕ και τις κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις (Social Responsible Investment -SRI) η ιδέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης έχει σχέση με τον τρόπο που μια εταιρεία εφαρμόζει την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη υποδηλώνει ότι μια εταιρεία ασχολείται σοβαρά όχι μόνον με την αποδοτικότητα και την ανάπτυξή της, αλλά και τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπό της. Πρέπει επίσης να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στους εκφραζόμενους προβληματισμούς των ενδιαφερόμενων μερών της: εργαζομένων, μετόχων, πελατών, προμηθευτών και της κοινωνίας γενικότερα.»
Κατά το Business for Social Resposibility-BSR ένα απο τα σημαντικότερα διεθνή site για την ΕΚΕ, ως τέτοια ορίζεται «η δυνατότητα μιας επιχείρησης να διασφαλίζει συνεχιζόμενη βιωσιμότητα και ικανοποιητική κερδοφορία, λειτουργώντας με τρόπους που τιμούν τις ηθικές αξίες και σέβονται τους εργαζόμενους, τις τοπικές κοινωνίες και το φυσικό περιβάλλον». Στις πιο γνωστές της εκφάνσεις η ΕΚΕ περιλαμβάνει τη μέριμνα για τη συνολική οικονομική ευημερία, την κοινωνική συνοχή και την προστασία του περιβάλλοντος.
Επίσης, το CSR Wire (The Corporate Social Responsibility Newswire) αναφέρει ότι «η ΕΚΕ ευθυγραμμίζει τις κοινωνικές αξίες με τις επιχειρησιακές δραστηριότητες». Εστιάζει στην κοινωνική, περιβαλλοντική και χρηματοοικονομική απόδοση, στη λεγόμενη «τριπλή προσέγγιση». Σκοπός αποτελεί η παράλληλη πραγματοποίηση επιχειρηματικής επιτυχίας, έχοντας θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία.
Το Accountability και το Business for Social Responsibility- BSR τονίζουν ότι η ΕΚΕ καλύπτει το γιατί, το πότε και το πώς η επιχείρηση διαχειρίζεται τους κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και οικονομικούς στόχους, επιδόσεις και αποτελέσματα, καθώς και τη μεταξύ τους σχέση.
Το Business for Social Responsibility- BSR αναφέρει ότι η έννοια της ΕΚΕ χρησιμοποιείται εναλλακτικά με διάφορες άλλες όπως είναι η επιχειρησιακή ηθική, η «ιδιότητα του εταιρικού πολίτη» (corporate citizenship) η εταιρική λογοδοσία και η επιχειρησιακή βιωσιμότητα. Κατά το BSR όλοι αυτοί οι όροι σημαίνουν την «επίτευξη εμπορικής επιτυχίας με τρόπους που δεν υπονομεύουν τις ηθικές αξίες και σέβονται τις ανθρώπινες κοινότητες και το φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα με το BSR οι κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις εξετάζουν τα διάφορα ζητήματα που αφορούν την ΕΚΕ διεξοδικά όπως είναι α) η επιχειρησιακή ηθική, β) η επένδυση στην τοπική κοινωνία, γ) το περιβάλλον, δ) η εταιρική διακυβέρνηση και λογοδοσία ε) τα ανθρώπινα δικαιώματα στ) η επιχειρησιακή συμπεριφορά και η αντίληψη της αγοράς και ζ) πολιτικές και υπεύθυνες πρακτικές στον εργασιακό χώρο.
Το International Business Leaders Forum (IBLF) ορίζει την εταιρική κοινωνική ευθύνη ως «ανοικτές και διαφανείς πρακτικές που είναι βασισμένες σε ηθικές αξίες και αποπνέουν σεβασμό προς τους εργαζόμενους, την κοινωνία και το περιβάλλον. Έχει ως σκοπό να εκπληρώσει την αξία της βιωσιμότητας έναντι της ευρύτερης κοινωνίας, καθώς επίσης και στους μετόχους της. Αναγνωρίζει το γεγονός ότι η ΕΚΕ είναι μια ευρεία και περίπλοκη έννοια η οποία περιλαμβάνει ζητήματα όπως α) τα ανθρώπινα δικαιώματα, εργασία και ασφάλεια β) οικονομική και επιχειρησιακή ανάπτυξη, γ) επιχειρησιακές αξίες και εταιρική διακυβέρνηση, δ) υγεία, ε) κατάρτιση και εκπαίδευση, στ) ανθρωπιστική βοήθεια και ζ) περιβάλλον. Η κάλυψη των παραπάνω θεμάτων που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις χρειάζεται να αντιμετωπιστούν με ένα ειδικό επιχειρησιακό εργαλείο προκειμένου να εξασφαλίσουν οφέλη δρώντας ως κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση.
Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση ο ορισμός που δόθηκε στην Πράσινη Βίβλο [COM 2001) 366] και επαναλαμβάνεται ουσιαστικά αναλλοίωτος στο Τελικό ανακοινωθέν [(2002) 347] της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είναι ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι «η έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders)».
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι για την Ε.Ε., η ΕΚΕ έχει εθελοντικό χαρακτήρα, υπερβαίνει την εκπλήρωση των νομικών υποχρεώσεων, ενσωματώνεται στην επιχειρηματική λειτουργία μιας επιχείρησης και συνδέεται με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Αφορά επιχειρήσεις, οι οποίες αποφασίζουν να προχωρήσουν πέρα από τις ελάχιστες νομικές υποχρεώσεις που τις βαρύνουν και που απορρέουν από συλλογικές συμβάσεις, με σκοπό να ανταποκριθούν στις ανάγκες κοινωνικών ομάδων. Μέσα από την εταιρική κοινωνική ευθύνη οι επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους, αναλαμβάνουν σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη, να ικανοποιήσουν τον συνδυασμό οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών φιλοδοξιών.
Από την πλευρά της η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ) στηρίζει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για την ΟΚΕ (2002/C 125/11) η εταιρική κοινωνική ευθύνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύνολο θεμάτων, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί με ποικίλο τρόπο και σε βάθος. Οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες και τα εκάστοτε νομικά συστήματα έχουν άμεση επίδραση στην εφαρμογή της. Υφίστανται διαφορές μεταξύ γεωγραφικών επιπέδων δράσης (τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο) μεταξύ αναπτυσσόμενων και βιομηχανικών χωρών, μεταξύ πολυεθνικών μεγάλων επιχειρήσεων, μικρομεσαίων και μικρών επιχειρήσεων, καθώς και μεταξύ κλάδων.
Επίσης, πέρα από την κλασική ιεραρχημένη διάρθρωση μέσα στην επιχείρηση, υπάρχουν και νέες μορφές διάρθρωσης και οργάνωσης της εργασίας, όπως η μερική απασχόληση,η τηλεργασία ή επιχειρήσεις μέσω διαδικτύου. Για την ΟΚΕ, κοινωνικά υπεύθυνη δράση σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν ευσυνείδητα τους κοινωνικούς κανόνες και καταβάλλουν προσπάθειες οικοδόμησης ενός πνεύματος συνεργασίας. Οι οικειοθελής απόφαση μιας επιχείρησης για λήψη μέτρων σχετικά με την ΕΚΕ (είτε αυτό έχει να κάνει με την υιοθέτηση κάποιου κώδικα συμπεριφοράς ή χάρτη είτε εμπορικού σήματος) περιλαμβάνει την ετοιμότητα για ανάληψη υποχρέωσης και δέσμευσης.
* Ο Δρ. Νεκτάριος Γ. Σμυρνής είναι συγγραφέας, διδάκτωρ ”Διοίκησης Διεθνών Επιχειρήσεων” European University of Geneva
