Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Σκηνοθετώντας μια μοναδική ανθρώπινη τοιχογραφία που αναδύεται σε μια εποχή κρίσης και αντανακλά μια κοινωνία σε μετάβαση, ο σκηνοθέτης Θοδωρής Αμπαζής μάς μιλά για την παράσταση «Δαιμονισμένοι».
Τα προσωπικά πάθη, οι ιδεολογικές συγκρούσεις και τα ηθικά διλήμματα συμπλέκονται στο πολιτικό μυθιστόρημα καταιγιστικής δράσης και βαθύτατης ψυχογραφικής ακρίβειας του Φιοντόρ Μ. Ντοστογιέφσκι, που παρουσιάζεται από το Εθνικό Θέατρο, στο θέατρο Rex – Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη», από Τετάρτη έως Κυριακή, στις 7 το απόγευμα.
Σε μια απόπειρα ανατομίας της δικής μας δύσκολης εποχής, ο αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Θοδωρής Αμπαζής, στήνει και ντύνει μουσικά μια παράσταση που εξερευνά ιδιαίτερους τρόπους σκηνικής αφήγησης, αξιοποιώντας τη χορικότητα και τη μουσική υπόσταση του δραματικού λόγου, και μιλά για το έργο και για τα συναισθήματά του για τη σημερινή Ελλάδα.
Μιλήστε μας για αυτό το πολιτικό έργο του Ντοστογιέφσκι. Ποια θέματα πραγματεύεται;
«Οι “Δαιμονισμένοι” αποτελούν, μεταξύ άλλων, μια παραβολή για περιόδους ανακατατάξεων, όπως οι τελευταίες δεκαετίες του 19ου και οι πρώτες του 20ού αιώνα, εποχών, κατά τις οποίες η ανάγκη για αλλαγή, ενώ μοιάζει επιτακτική, εκφράζεται σπασμωδικά σε πολιτικές δράσεις, που ταλαντεύονται μεταξύ ακρότητας και παραίτησης. Στο έργο, η μη ανάληψη ευθύνης διαπερνά γενιές, κοινωνικές τάξεις και φύλα. Η παλαιότερη γενιά απομυθοποιείται, η εξουσία διακωμωδείται, οι νεότεροι πασχίζουν να επαναπροσδιορίσουν το στίγμα τους μέσα από ακραίες πράξεις, βασισμένες σε επίπλαστες ιδεολογίες. Όλοι αιωρούνται σε ένα ψυχικό κενό, αδυνατώντας να αρθρώσουν ένα πραγματικό πολιτικό πρόταγμα και να το συναρτήσουν με την αναγκαία δράση, αφήνοντας έτσι πεδίον δόξης λαμπρό σε διάφορα “δαιμόνια και δαιμονάκια” να δράσουν».
Τι εξερευνά η παράσταση;
«Η παράσταση μεταφέρει επί σκηνής αυτόν τον κόσμο, προβάλλοντας τα σημεία εκείνα, που δονούν περισσότερο την ψυχή μας σήμερα. Μέσα από την αναγκαία συμπύκνωση του έργου, μεγεθύνει εκείνες τις σκηνές, που έχουμε ανάγκη να διαβάζουμε ξανά και ξανά, όχι για να λυτρωθούμε, αλλά για να ενεργοποιήσουμε το μυαλό και την ψυχή μας και να αναζωπυρώσουμε την ανάγκη μας για δράση. Ειδικά σήμερα, σε μια εποχή που κυριαρχεί η μάστιγα της απάθειας. Οι ήρωες του έργου είναι θύματα μιας τέτοιας απάθειας. Μιλάνε πολύ, φιλοσοφούν, διαμαρτύρονται συνεχώς για τη ζωή τους, αλλά μένουν εκεί, αφήνοντας τα κατακάθια της κοινωνίας να αναρριχηθούν στην επιφάνεια και να καθορίσουν τις εξελίξεις».
Πού εστιάζει η σκηνοθετική σας προσέγγιση;
«Από το 1991, ασχολούμαι με το σύγχρονο μουσικό θέατρο. Με ενδιαφέρει η δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης και πολυδιάστατης σκηνικής αφήγησης, μέσω της σύντηξης θεάτρου και μουσικής. Εδώ, η χρήση της μουσικής δεν είναι διακοσμητική, αλλά “οργανωτική”. Τα σκηνικά συμβάντα δομούνται σε μια κοινή παρτιτούρα, όπου ρυθμός, μελωδία, λέξεις, θόρυβοι, κινήσεις, φωτισμοί, σωματικές και ψυχικές χειρονομίες των ερμηνευτών “ενορχηστρώνονται” στη βάση μουσικών διαδικασιών, όπως η πολυφωνία, η ομοφωνία, η αρμονία και η αντίστιξη. Όλα, βέβαια, πηγάζουν από το κείμενο, και ο στόχος είναι να υπηρετηθούν με τον πιο πλούσιο τρόπο τα νοήματα του έργου».
Σκιαγραφείστε μας τους ήρωες του έργου. Τι αναζητούν και πώς θα προσπαθήσουν να το βρουν;
«Η Βαρβάρα Πετρόβνα, μητέρα του Σταβρόγκιν, χήρα Αντιστράτηγου, εξόχως εύπορη. Καθηλωμένη στην κοινωνική της θέση, επιχειρεί να ελέγξει τις ζωές των άλλων, ενώ αδυνατεί να ελέγξει τη δική της. Ο Στεπάν Τροφίμοβιτς, πατέρας του Πιοτρ Βερχοβένσκι, καθηγητής και οραματιστής, δάσκαλος όλων. Βλέπει τις ιδέες του να διαστρεβλώνονται από τους νεότερους και αποχωρεί, δίχως να αναλαμβάνει καμία προσωπική ευθύνη. Η Γιούλια Μηχαήλοβνα, σύζυγος του Νομάρχη, μωροφιλόδοξη και επιφανειακά προσκολλημένη στις “νέες ιδέες”. Η Λιζαβέτα Νικολάγεβνα, μια εγωκεντρική εύπορη καλλονή, πέφτει θύμα της αδυναμίας της στον Σταβρόγκιν και πεθαίνει. Η Ντάσσα Πάβλοβνα, ψυχοκόρη της Βαρβάρας Πετρόβνα και εσαεί προσκολλημένη στον Σταβρόγκιν, γίνεται η αυτόπτης μάρτυρας του θανάτου του. Η Μαρία Τιμοφέγιεβνα, μια φτωχή ανάπηρη κοπέλα που πίστεψε στον έρωτα του Σταβρόγκιν γι’ αυτήν, έγινε γυναίκα του και, τελικά, θανατώνεται, για να απελευθερωθεί ο Σταβρόγκιν από ένα καπρίτσιο που έγινε βάσανο. Η Μαρία Ιγκνάτιεβα Σάτοβα, μια νεαρή επαναστάτρια που κυοφορεί το παράνομο παιδί του Σταβρόγκιν, επιστρέφει στον σύντροφο της, τον Σάτοφ, αλλά είναι πια αργά. Ο Κυρίλοφ, μέλος της Επαναστατικής Οργάνωσης, μηχανικός, αυτοκτονεί, για να εφαρμόσει, χάριν του ανθρώπου, μια θεωρία αθεϊστικού μηδενισμού που καταργεί τον άνθρωπο. Ο Σάτοφ, πρώην μέλος της Οργάνωσης, πληρώνει με τη ζωή του την αναζήτηση μιας απόλυτης αλήθειας, κοινωνικής ή μεταφυσικής, αλλά πάντοτε πολιτικής. Ο Νικολάι Βσεβολόντοβιτς Σταβρόγκιν, επίκεντρο της ιστορίας. Όλοι προβάλλουν πάνω του πάθη, επιθυμίες και ιδέες, αλλά ο ίδιος αδυνατεί να συνδεθεί με οτιδήποτε. Αιωνίως θητεύων στην πλήξη και οιονεί α – ηθικός, οδηγείται στην αυτοκτονία. Ο Πιοτρ Στεπάνοβιτς Βερχοβένσκι. Ο μόνος επιζών. Ένας επικίνδυνος ημιμαθής παλιάτσος, που εκμεταλλεύεται την αδράνεια όλων και κατορθώνει να διαλύσει τους πάντες, με μοναδικό κίνητρο την ικανοποίηση της ματαιοδοξίας του. Ο Τύχων είναι ιερέας, εκτός ιστορίας, και γίνεται ο εξομολογητής του Σταβρόγκιν και ο καθρέφτης του».
Πώς αισθάνεστε για τη σημερινή Ελλάδα;
«Νιώθω ότι βρισκόμαστε σε συνεχή χειμερία νάρκη. Έχουμε εθιστεί στον πόνο, στην απογοήτευση, στην αποτυχία. Έχουμε χάσει τη λαιμαργία για ζωή και μοιάζουμε συνωστισμένοι στον προθάλαμο του θανάτου. Όπως και οι ήρωες του έργου μας, αφήνουμε κάποιους καιροσκόπους να αλωνίζουν στο χωράφι της ζωής και, αμαχητί, να αποκτούν την επικαρπία των δικών μας μόχθων».
Τι χρειαζόμαστε πραγματικά σε αυτήν τη δύσκολη φάση;
«Να ξυπνήσουμε, να συναντηθούμε, να σχεδιάσουμε και να δράσουμε. Να θυμηθούμε τις αξίες της ζωής. Την ομορφιά της ζωής. Να ξαναβρούμε τη συλλογική ανάγκη προστασίας αυτών των αξιών. Ίσως, έργα, όπως οι “Δαιμονισμένοι”, βοηθούν λίγο προς αυτή την κατεύθυνση».
Τι σας τονώνει το ηθικό;
«Η σύντροφός μου».
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου, σκηνοθεσία – μουσική: Θοδωρής Αμπαζής, διασκευή – δραματουργία – επεξεργασία: Έλσα Ανδριανού, φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, σκηνικά – κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, video – art: Στάθης Αθανασίου, κίνηση: Ζωή Χατζηαντωνίου, μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου, βοηθός σκηνοθέτη: Ελεάνα Τσίχλη, Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Αντώνης Κυριακάκης. Διανομή (με αλφαβητική σειρά): Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Μαρία Ζορμπά, Δημήτρης Ήμελλος, Ειρήνη Καράγιαννη, Αναστασία Ραφαέλα Κονίδη, Κώστας Κορωναίος, Νέστορας Κοψιδάς, Καλιρρόη Μυριαγκού, Γιάννης Νιάρρος, Θέμης Πάνου, Δανάη Σαριδάκη, Αντιγόνη Φρυδά.
Πληροφορίες
Θέατρο Rex – Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη»: Πανεπιστημίου 48 – Αθήνα, τηλ.: 210 3305074, κρατήσεις για συλλόγους: 210 5288178. Τιμές εισιτηρίων: 20, 15, 10 (φοιτητικό) ευρώ, Τετάρτη και Πέμπτη: ενιαία τιμή: 13 ευρώ. Πώληση εισιτηρίων: ταμεία θεάτρου, ηλεκτρονικά: n-t.gr και ticketservices.gr.
