Σχόλια και προτάσεις κατέθεσε το Green Tank στη δημόσια διαβούλευση για το υπόμνημα κατανόησης βασικών αρχών του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ).
Σύμφωνα με το υπόμνημα, το ΠΔΑΜ έχει συνολικό προϋπολογισμό 1,6 δις ευρώ για την περίοδο 2021-2027 και προορίζεται να καλύψει τις ανάγκες μετάβασης των δύο λιγνιτικών περιοχών στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη, αλλά και αυτές των νησιωτικών περιφερειών Β. Αιγαίου, Ν. Αιγαίου και Κρήτης. Σύμφωνα με την ανεξάρτητη μη κερδοσκοπική δεξαμενή σκέψης για το περιβάλλον Green Tank, διαπιστώνεται σημαντική πρόοδος σε σχέση με τα προηγούμενα επίσημα κείμενα τα οποία σχετίζονται με τη Δίκαιη Μετάβαση, και ειδικότερα, το συνολικό Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) καθώς και τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ).
Η πρόοδος εντοπίζεται κυρίως στην επιλεξιμότητα συγκεκριμένων επενδύσεων στην προτεραιότητα 2 (ενεργειακή μετάβαση-κλιματική ουδετερότητα) όπως:
- η κάλυψη τμήματος του κόστους εγκατάστασης έργων ενεργειακών κοινοτήτων τη στιγμή που τόσο στο ΣΔΑΜ όσο και στα ΕΣΔΙΜ δεν υπήρχε καν αναφορά της φράσης «ενεργειακή κοινότητα»,
- η επιλεξιμότητα έργων θέρμανσης που στηρίζονται στις ΑΠΕ για χρηματοδότηση από το ΠΔΑΜ, ενώ πρακτικά όλα τα έργα θέρμανσης που περιλαμβάνονται στο ΣΔΑΜ και το ΕΣΔΙΜ στηρίζονται στο ορυκτό αέριο
- η επιλεξιμότητα έργων αύξησης της ενεργειακής απόδοσης που ως τώρα παραπέμπονταν στο «Εξοικονομώ & Αυτονομώ» με μόνη επιπλέον συνεισφορά τη «ρήτρα δίκαιης μετάβασης»
- η έμφαση στη χρηματοδότηση υποδομών αποθήκευσης ενέργειας, η οποία ωστόσο πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις τεχνολογίες αποθήκευσης (αντλησιοταμίευση, μπαταρίες, θερμική αποθήκευση) και όχι μόνο υποδομές πράσινου υδρογόνου.
Επιπλέον, σύμφωνα με ανακοίνωση του Green Tank, είναι το πρώτο κυβερνητικό κείμενο που σχετίζεται με τη Δίκαιη Μετάβαση που αναγνωρίζει την ανάγκη οι επιλέξιμες επενδύσεις να είναι συμβατές με τον νέο πανευρωπαϊκό κλιματικό στόχο για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% ως το 2030 σε σχέση με το 1990.
Θετικά επίσης κρίνεται και η αποσαφήνιση ότι οι πόροι των 1,6 δις ευρώ του ΠΔΑΜ δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οποιαδήποτε υποδομή που σχετίζεται με οποιονδήποτε τρόπο με ορυκτά καύσιμα (παραγωγή, επεξεργασία, μεταφορά, διανομή, αποθήκευση ή καύση).
Η πρόοδος αυτή, μεταξύ άλλων, αναδεικνύει και την αξία της διαβούλευσης καθώς πολλά από τα παραπάνω σημεία αναφέρθηκαν εκτενώς στη φάση της δημόσιας διαβούλευσης των κειμένων του ΣΔΑΜ και των ΕΣΔΙΜ.
Το Green Tank σημειώνει πάντως ότι το υπόμνημα κατανόησης βασικών αρχών περιλαμβάνει προβληματικά σημεία που χρήζουν αλλαγής ή βελτίωσης όπως η ανεπάρκεια των πόρων για την κάλυψη τόσο μεγάλων αναγκών μετάβασης 5 περιφερειών της Ελλάδας, ή η χρήση των περιορισμένων πόρων του ΠΔΑΜ για την υλοποίηση έργων αποκατάστασης των λιγνιτικών εδαφών, τα οποία έχουν εξ’ορισμού πεπερασμένη διάρκεια και δεν είναι σε θέση να συνεισφέρουν ουσιαστικά στη δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας σε βάθος χρόνου.
Για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας των πόρων προτείνεται η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης του ΠΔΑΜ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+), ενώ για την αποκατάσταση εδαφών προτείνεται η δέσμευση επιπλέον πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αντί της χρήσης των περιορισμένων πόρων του ΠΔΑΜ.
Επιπλέον, σύμφωνα με το Green Tank, φαίνεται ότι το υπόμνημα κατανόησης δεν έλαβε υπόψη καμία από τις παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στη φάση της διαβούλευσης των ΕΣΔΙΜ γύρω από το κομβικό ζήτημα της διακυβέρνησης. Το αποτέλεσμα είναι το προτεινόμενο σύστημα διακυβέρνησης να διατηρεί έναν κεντρικό, top-down χαρακτήρα και να στερεί τη δυνατότητα συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών και της κοινωνίας των πολιτών στη λήψη αποφάσεων γύρω από το μέλλον των υπό μετάβαση περιοχών της χώρας, σε αντίθεση με άλλα συστήματα διακυβέρνησης σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ-27 που είναι σαφώς περισσότερο συμμετοχικά.
Το επιτελείο του Green Tank καταλήγει ότι το ζητούμενο τώρα είναι να διορθωθούν τα προβλήματα και να ενσωματωθούν τα θετικά σημεία του υπομνήματος στο ενοποιημένο κείμενο που θα συνδέει τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης με το Πρόγραμμα, το οποίο θα υποβληθεί επισήμως εκ μέρους της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
naftemporiki.gr
