Του Γρ. Γεροτζιάφα,
καθηγητή Αιματολογίας & διευθυντή του ερευνητικού κέντρου CancerHemostasis-Angiogenesis, Sorbonne University, Paris
ΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ δεδομένα και η εμπειρία που διαθέτουμε σήμερα ως προς την εξέλιξη της πανδημίας, μας επιτρέπουν να βλέπουμε το άμεσο μέλλον με συγκρατημένη αισιοδοξία εφόσον διδαχθούμε από τα λάθη, τις αστοχίες και τις παραλείψεις που έγιναν μέχρι σήμερα και εφόσον συμφωνήσουμε ότι τα προβλήματα δημόσιας υγείας αντιμετωπίζονται με δημόσιες πολιτικές υγείας.
Επιγραμματικά λοιπόν:
1. Διαθέτουμε εμβόλια που είναι ασφαλή και αποτελεσματικά στην πρόληψη της νοσηλείας με σοβαρό Covid-19 και στην ελάττωση της θνητότητας.
2. Διαθέτουμε την τεχνολογία που επιτρέπει τη γρήγορη παραγωγή εμβολίων που μπορούν να είναι αποτελεσματικά έναντι νέων ανθεκτικών στελεχών του SARS-CoV-2.
3. Η πατέντα για συγκεκριμένα εμβόλια έχει ήδη ανοίξει στις ΗΠΑ, περιφερειακές μικρές χώρες παράγουν ήδη δικά τους εμβόλια και έχουν επιτύχει υψηλά ποσοστά εμβολιασμού στον γενικό πληθυσμό (π.χ. Κούβα), ενώ αναμένεται να παραχθούν mRNA εμβόλια από χώρες της Αφρικής. Μπορούμε λοιπόν να αισιοδοξούμε και να ελπίζουμε ότι ο εμβολιασμός σε παγκόσμιο επίπεδο θα επιταχυνθεί, ώστε να φθάσουμε σύντομα στο ποσοστό του 70% που έχει οριστεί από τον ΠΟΥ ως κατώφλι για τη λήξη της πανδημίας.
4. Γνωρίζουμε ότι η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου υγείας σε ατομικό επίπεδο ελαττώνει σημαντικά τις πιθανότητες δυσμενούς εξέλιξης του Covid-19: π.χ. ένας πολίτης με καλά ρυθμισμένο σακχαρώδη διαβήτη και Covid-19 έχει καλύτερη πρόγνωση σε σύγκριση με τον αντίστοιχο πολίτη που έχει αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη.
5. Γνωρίζουμε τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που σχετίζονται με υψηλό κίνδυνο μόλυνσης με τον SARS-CoV-2, ευνοούν τη διασπορά του ιού και προδιαθέτουν σε σοβαρό Covid-19 μεγάλες ομάδες πληθυσμού: π.χ. o κίνδυνος σοβαρής νόσου και θανάτου από Covid-19 είναι υψηλότερος σε ομάδες πληθυσμού που χρονίως εκτίθενται σε περιβαλλοντική μόλυνση, εργασιακό στρες, κοινωνικό ή οικονομικό αποκλεισμό.
6. Διαθέτουμε διαγνωστικά εργαλεία και ιατρική εμπειρία που μας επιτρέπουν να εντοπίζουμε έγκαιρα τους ασθενείς με Covid-19 που βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου.
7. Διαθέτουμε αντιιικά φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα και ελαττώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης σοβαρής μορφής Covid-19 εφόσον χορηγηθούν μέσα στις πέντε πρώτες μέρες από την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Τα φάρμακα αυτά μπορούν να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των ήδη υπαρχόντων αποτελεσματικών θεραπευτικών στρατηγικών.
8. Γνωρίζουμε τις επιπλοκές μετά την αποδρομή της νόσου Covid-19 και αρχίζουμε να κατανοούμε το σύνδρομο long Covid-19, το μέγεθος του προβλήματος και την επίπτωσή του στη δημόσια υγεία, στην ποιότητα ζωής των πολιτών, αλλά και στην οικονομία.
9. Γνωρίζουμε τη μεθοδολογία για την αντιμετώπιση της πανδημίας, όπως διατυπώνεται με σαφήνεια από τον ΠΟΥ και τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και αποτελείται από τρεις άξονες που πρέπει να αναπτύσσονται ταυτόχρονα. Πρόληψη από τη λοίμωξη με τον ιό και τη σοβαρή νόσηση: μαζικός καθολικός εμβολιασμός, ανάπτυξη εμβολιαστικής κουλτούρας, εφαρμογή μέτρων φυσικής αποστασιοποίησης και προστασίας. Ανίχνευση σε διπλή κατεύθυνση: την επιδημιολογική επιτήρηση και ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και τον εντοπισμό των πληθυσμών και των πολιτών που βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου Covid-19, ώστε να προστατευθούν αποτελεσματικότερα από τον κίνδυνο έκθεσης στον ιό. Πρόνοια για έγκαιρη διάγνωση των ασθενών με Covid-19 που έχουν κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου και έγκαιρη εφαρμογή των συνιστώμενων θεραπευτικών στρατηγικών.
10. Γνωρίζουμε -και δεν πρέπει να υποτιμήσουμε- τις παράπλευρες αρνητικές επιπτώσεις της διετούς πανδημίας στην περίθαλψη πολιτών με χρόνια νοσήματα (π.χ. καρδιαγγειακά, ογκολογικά, ψυχιατρικά κ.λπ.), στη συντήρηση και ανάπτυξη των προγραμμάτων προληπτικής ιατρικής, στην ογκολογία, στην ψυχιατρική, στην αγγειολογία και στα καρδιαγγειακά νοσήματα.
ΜΕ ΒΑΣΗ τα παραπάνω δεδομένα πρέπει να σχεδιαστεί άμεσα η νέα προσαρμοσμένη στρατηγική αντιμετώπισης της συνεχιζόμενης κρίσης δημόσιας υγείας, που περιλαμβάνει:
1. Τον καθολικό εμβολιασμό και την εγκαθίδρυση «εμβολιαστικής κουλτούρας» ως σημαντικότερη γραμμή άμυνας απέναντι στον SARS-CoV-2 που συνδυάζει υψηλή αποτελεσματικότητα και λιγότερο κόστος στην κοινωνική συνοχή και στην οικονομική ζωή των κοινωνιών.
2. Την προσφορά υψηλής ποιότητας υπηρεσιών υγείας σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης ώστε να βελτιωθεί το συνολικό επίπεδο υγείας του πληθυσμού.
3. Τη δωρεάν, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του Covid-19 κατά προτεραιότητα στις οικονομικά ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, καθώς επίσης και στους πληθυσμούς που έχουν δυσκολία πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες εξαιτίας κοινωνικών ή γεωγραφικών αιτιών.
4. Την αναδιοργάνωση και ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας ώστε:
- να παρέχει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε όλους τους πολίτες καθώς επιβάλλει η συνταγματική αρχή της ισότητας στο δικαίωμα της υγείας και της περίθαλψης,
- να εξασφαλίζει τη διαρκή εκπαίδευση και την αυστηρή εφαρμογή των διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων και των κατευθυντηρίων οδηγιών στο σύνολο του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού που εργάζεται είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα σε όλη την επικράτεια (από το ακριτικό χωριό έως την πρωτεύουσα της χώρας),
- να υπόκειται σε διαρκή και αυστηρό έλεγχο ποιότητας, αποτελεσματικότητας και κόστους των υπηρεσιών που προσφέρει (τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα),
- να ενσωματώνει τις σύγχρονες κατακτήσεις στον τομέα της τηλεϊατρικής (που βοηθούν να ξεπεραστούν οι γεωγραφικές ανισότητες) και της εξατομικευμένης ιατρικής ακριβείας (personalized precision medicine),
- να αναπροσαρμοστεί η δομή του συστήματος με μια ταχεία μετάβαση από το σημερινό «νοσοκομειοκεντρικό» μοντέλο προς τον μοντέρνο σχεδιασμό, όπου το νοσοκομείο λειτουργεί ως «συντονιστικό κέντρο» της πρωτοβάθμιας περίθαλψης,
- να γίνει ανασύσταση ή ίδρυση τμημάτων λοιμωδών νοσημάτων προβλέποντας τα επερχόμενα νέα επιδημικά κύματα του Covid-19 (εφόσον περάσουμε στην ενδημική φάση του SARS-CoV-2), αλλά και τις πιθανές καινούργιες πανδημίες.
ΕΙΝΑΙ ευνόητο ότι αναγκαία προϋπόθεση για τη χάραξη της στρατηγικής «της επόμενης ημέρας» και της αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης είναι η αύξηση των δαπανών για τη δημόσια υγεία. Καθώς το οικονομικό περιβάλλον για τα επόμενα χρόνια προβλέπεται δύσκολο, η αύξηση των δαπανών για την υγεία είναι μια σοβαρή πολιτική απόφαση, που πρέπει να γίνει χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις και δογματισμούς, με την ευρύτερη δυνατή κοινωνική συναίνεση και με τη θεσμοθέτηση διαδικασιών δημοκρατικού ελέγχου και διαφάνειας.
