Στο Alexandra Palace μια μικρή ομάδα μηχανικών και παραγωγών κρατά την ανάσα της. Η φράση «This is the BBC Television Service» ακούγεται για πρώτη φορά. Και η εικόνα ενός παρουσιαστή ταξιδεύει μέσα από τα ηλεκτρόνια σε δεκάδες οθόνες στο Λονδίνο.
Είναι η πρώτη τακτική δημόσια τηλεοπτική μετάδοση υψηλής ευκρίνειας στον κόσμο. Το ημερολόγιο γράφει 2 Νοεμβρίου 1936 και το ρολόι δείχνει 15:00. τακτική τηλεοπτική υπηρεσία υψηλής ευκρίνειας στον κόσμο.
Κανείς τότε δεν το ξέρει, αλλά εκείνη η στιγμή θα αλλάξει για πάντα τον τρόπο που οι άνθρωποι βλέπουν, θυμούνται, νιώθουν και επικοινωνούν.
Από τη σιωπή του ραδιοφώνου στη μαγεία της εικόνας
Το BBC είχε ήδη γίνει φωνή ενός ολόκληρου έθνους μέσα από τα ραδιοκύματα. Όμως η τηλεόραση ήταν κάτι διαφορετικό: μια υπόσχεση για εικόνα, για ζωή που μεταφέρεται σε πραγματικό χρόνο.
Οι πρώτες εκπομπές κρατούν μόλις λίγα λεπτά. Πρόγραμμα με ειδήσεις, μουσική, μικρές θεατρικές σκηνές, επίδειξη μόδας.
Η ανάλυση μόλις 240 γραμμών, η εικόνα ασπρόμαυρη και θολή. Κι όμως, είναι μαγική. Οι εφημερίδες της εποχής γράφουν για «θαύμα» και «τεχνολογία που μοιάζει με όνειρο».
Κάποιοι γελούν, άλλοι φοβούνται. Ποιος θα θέλει να κάθεται μπροστά σε μια μηχανή που δείχνει κινούμενες σκιές; Όμως οι καιροί αλλάζουν — και η Βρετανία ζει την έναρξη μιας νέας εποχής.
Το Alexandra Palace και το πείραμα της υπομονής
Το Alexandra Palace, παλιό ανακτορικό κτίριο που επιβίωσε από φωτιά, επιλέγεται γιατί βλέπει ολόκληρο το Λονδίνο.
Από εκεί, οι μηχανικοί στήνουν έναν πομπό ικανό να μεταδώσει εικόνα σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων.
Δύο ανταγωνιστικά συστήματα —το Marconi-EMI και το Baird— δοκιμάζονται εναλλάξ. Οι εικόνες συχνά «παγώνουν», τα σήματα χάνονται. Κι όμως, μέσα από την αστάθεια γεννιέται η συνέπεια: το πρόγραμμα θα εκπέμπει πέντε ημέρες την εβδομάδα, δύο ώρες τη μέρα. Το BBC κρατά τον ρυθμό.
Λίγοι διαθέτουν τηλεοπτικό δέκτη τότε. Όσοι όμως βλέπουν, μαγεύονται. Η εικόνα ενός ανθρώπου που κινείται και μιλά στην ίδια στιγμή μοιάζει με θαύμα.
Πόλεμος, σιωπή και αναγέννηση
Τρία χρόνια αργότερα, το φως σβήνει. Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η υπηρεσία τηλεόρασης διακόπτεται — φοβούνται πως τα ραδιοκύματα μπορεί να χρησιμεύσουν στους βομβαρδισμούς.
Για έξι χρόνια, σιωπή.
Το 1946, το BBC Television Service επιστρέφει στον αέρα. Αυτή τη φορά, δεν είναι πείραμα. Είναι αποστολή. Οι κάμερες του BBC καλύπτουν τη στέψη του Γεωργίου ΣΤ΄, τα Ολυμπιακά του 1948, την καθημερινότητα μιας Ευρώπης που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της.
Η τηλεόραση παύει να είναι πολυτέλεια. Γίνεται παράθυρο στον κόσμο — και ταυτόχρονα καθρέφτης της κοινωνίας που αλλάζει.
Η εικόνα που ενώνει και διχάζει
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, το BBC μεταδίδει σε εκατομμύρια σπίτια. Ειδήσεις, θέατρο, ντοκιμαντέρ, ακόμα και τις πρώτες πολιτικές αντιπαραθέσεις.
Η Βρετανία αποκτά μια νέα δημόσια σφαίρα. Και ένα νέο μέσο που μπορεί να ενημερώνει, να διαμορφώνει, να συγκινεί, να επηρεάζει.
Στις δεκαετίες που ακολουθούν, η εικόνα γίνεται παγκόσμια: από τη Σελήνη του Apollo 11 έως την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η τηλεόραση στέκεται παντού, μάρτυρας και αφηγητής.
Κι αν το 1936 η εικόνα γεννήθηκε για να ενώσει, στα χρόνια που έρχονται μαθαίνει και να διχάζει. Από την προπαγάνδα μέχρι την ψυχαγωγία, η οθόνη γίνεται πεδίο μάχης για την αλήθεια.
Από το Alexandra Palace στη streaming εποχή
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το φως που άναψε στο Alexandra Palace δεν έχει σβήσει — απλώς έχει αλλάξει μορφή.
Οι τηλεοράσεις έγιναν επίπεδες, οι κεραίες έγιναν δίκτυα, τα κανάλια έγιναν πλατφόρμες. Το BBC υπάρχει ακόμη, όχι μόνο ως θεσμός, αλλά ως ιδέα: ενημέρωση, πολιτισμός, δημόσια ευθύνη.
Από το 1936 έως το σήμερα του Netflix, του YouTube και του TikTok, η εικόνα συνεχίζει να είναι ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος αφηγείται τον εαυτό του.
Κι αν οι πρώτοι θεατές εκείνης της 2ας Νοεμβρίου μπορούσαν να δουν το μέλλον, ίσως να αναγνώριζαν κάτι οικείο: το ίδιο βλέμμα απορίας και θαυμασμού μπροστά σε κάθε νέα οθόνη που ανάβει.
Ένα φως που δεν έσβησε ποτέ
Η 2α Νοεμβρίου του 1936 δεν ήταν απλώς η αρχή της τηλεόρασης. Ήταν η αρχή του τρόπου που θυμόμαστε.
Γιατί από τότε, κάθε εποχή έχει τη δική της εικόνα. Και εκείνη η πρώτη λάμψη από το Alexandra Palace παραμένει – έστω και ασπρόμαυρη – το φως που δεν έσβησε ποτέ.
