Ἡ μετάβαση ἀπό τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία πρός τό τουρκικό ἐθνοκράτος (1913-1923) χαρακτηρίζεται ἀπό σειρά γεγονότων καί διαδικασιῶν, μεταξύ τῶν ὁποίων, ἡ τελική ὁλική καταστροφή τῶν αὐτοχθόνων Χριστιανικῶν λαῶν, δηλαδή τῶν Ἀρμενίων, τῶν Ἀσσυρίων/Ἀραμαίων καί τῶν Ἑλλήνων/Ρωμιῶν. Ἡ τελική «ὁλική» καταστροφή τῶν Ἑλλήνων/Ρωμιῶν τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας (Osmanlı İmparatorluğu’nun rumlar) ἔλαβε χώρα μεταξύ 1913-1923.[1]
Ὑλοποιήθηκε ὑπό δύο διαδοχικά καθεστῶτα, τῶν Νεοτούρκων καί τῶν Κεμαλιστῶν, διαφοροτρόπως –δηλαδή μέσῳ διαφόρων μεθόδων φυσικῆς καί πολιτισμικῆς γενοκτονίας (ἐξόντωση μέσῳ σφαγῶν, ἐκτοπισμῶν, ταγμάτων ἐργασίας, παιδομάζωμα, ἐξισλαμισμός, βιασμοί, ἐκδίωξη, ἐκπατρισμός, ἰδιοποίηση περιουσιῶν, ἀνταλλαγή). Συνέβη σέ τρεῖς κύριες φάσεις σέ βάθος δεκαετίας, κατά τρόπο «συσωρευτικό» «ἐπεισοδικό», καί μέ προοδευτική ἐξέλιξη, ἐξ αἰτίας ἐνδογενῶν καί ἐξωγενῶν παραγόντων, πού ἐπηρέασαν τήν ἐκτύλιξη καί ἐξέλιξη τῆς γενοκτονικῆς διαδικασίας, ἡ ὁποία κορυφώθηκε το 1921-1922.
Ἀπό τό 1913, τήν ἔναρξη τῆς διαδικασίας, ἕως τό 1923, τό τέλος, θεωρεῖται ὅτι ἐξοντώθηκαν μεταξύ 800.000-1.000.000 Ἑλλήνων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἐνῷ 1.100.000 ἐκδιώχθηκε βιαίως μεταξύ Σεπτεμβρίου 1922 καί Ἰανουαρίου 1923 (καί μόλις 200.000 ἀντηλλάγησαν), ἀπό ἕνα σύνολο 2-2.000.000 Ἑλλήνων κατά τό ἔτος 1913.[2]
Μαζί μέ τήν ἀνθρώπινη καταστροφή καί ἀπώλεια συνέβη καί ἡ καταστροφή καί ἀπώλεια ἑνός σπουδαίου καί μοναδικοῦ πολιτισμοῦ, διεθνῶς ἀναγνωρισμένου γιά τήν μοναδική συμβολή του στόν παγκόσμιο πολιτισμό ἀπό τήν ἀρχαιότητα καί τούς πρώϊμους χριστιανικούς χρόνους μέχρι καί τήν περίοδο τῆς καταστροφῆς.
Σέ γενικές γραμμές ἡ γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων ἐξελίχθηκε ὅπως ἡ παράλληλη ἀρμενική, ἐνῷ ἡ ἀναδρομική σύγκρισή τους ἀποκαλύπτει πλῆθος ἰδίων ἤ παρομοίων σχημάτων (patterns) καί μεθόδων ἐξόντωσης, πού ἐμφανίζονται καί σέ ἄλλες γενοκτονικές περιπτώσεις ὡς συστατικά στοιχεῖα τῆς συγχρόνου τύπου γενοκτονίας.
