Για νομοσχέδιο με σαφές κοινωνικό αποτύπωμα, γύρω από το οποίο δεν χωρούν κομματικές αντιπαραθέσεις, έκανε λόγο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ανοίγοντας την ομιλία του επί του ν/σ του Υπουργείου Υγείας «Μεταρρυθμίσεις στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή».
«Θα ευχόμουν το νομοσχέδιο να τύγχανε ευρύτερης συναίνεσης. Λυπάμαι που ο ΣΥΡΙΖΑ επιλέγει να κρυφτεί πίσω από το ΄παρών’» είπε ο πρωθυπουργός και συνέχισε λέγοντας: «Χανουμε έτσι μία ευκαιρία σήμερα για ένα νομοσχέδιο με σαφές κοινωνικό αποτύπωμα γύρω από το οποίο δεν χωρούν κομματικές αντιπαραθέσεις – να εκπέμψουμε ένα μήνυμα ενότητας σε αυτή την αυξανόμενη τοξικότητα του δημόσιου λόγου. Ο καθένας κρίνεται τελικά για τις επιλογές του» πρόσθεσε.
Όπως είπε «ένα ζήτημα της εποχής μας, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή θεωρώ ότι αξίζει να συζητηθεί ανοιχτά σε όλη την ελληνική κοινωνία. Πολύ περισσότερο όταν αυτή η πρόκληση συνδέεται και με άλλα σημαντικά εθνικά στοιχήματα, με τα ατομικά δικαιώματα με τον εκσυγχρονισμό της καθημερινότητας και ασφαλώς με την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Αλλά και με κάτι ακόμη πιο σημαντικό, τη δυνατότητα δεκάδων χιλιάδων ζευγαριών να τεκνοποιήσουν, πραγματοποιώντας το όνειρο να συμπληρώσουν την οικογένεια τους με ένα παιδί ή με ακόμη ένα παιδί. Και αυτό να γίνει με ασφάλεια και μακριά από πλάγιες και δυνητικά επικίνδυνες μεθόδους στις οποίες συχνά κατάφευγαν μέχρι σήμερα».
Κεντρική πρόβλεψη των νέων ρυθμίσεων, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο πρωθυπουργός, είναι η αύξηση κατά 4 έτη του ορίου ηλικίας των γυναικών για να επιλέγουν την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. «Μας το εισηγήθηκαν οι ειδικοί το όριο των 54 ετών, αντιλαμβάνομαι ότι ισχύει στις πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Και με αυτή την πρόβλεψη διευρύνεται ο χρόνος μέσα στον οποίο μια γυναίκα ή ένα ζευγάρι θα μπορεί να αποφασίσει να αποκτήσει ένα παιδί» σημείωσε. Τόνισε πως με το σχέδιο νόμου καθορίζονται όλες οι διαδικασίες που θα διασφαλίσουν την υγεία τόσο της μητέρας όσο και του εμβρύου, ενώ κλείνει και η πόρτα του εξωτερικού όπου κατευθύνονταν μέχρι σήμερα οι ενδιαφερόμενοι.
«Ανοίγει, όμως, δυνητικά και αντίθετη όδευση, καθώς οι Έλληνες γιατροί έχουν μια ζηλευτή παράδοση στα ζητήματα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής» και προσέθεσε και επισήμανε: «Με λίγα λόγια ένα πλαίσιο το οποίο είχε γίνει για πρώτη φορά κτήμα της ελληνικής έννομης τάξης το 2002, εκσυγχρονίστηκε ελαφρώς το 2005, τώρα εκσυγχρονίζεται πλήρως, ακολουθώντας τις αλματώδεις ιατρικές εξελίξεις γύρω από τα ζητήματα της γονιμότητας».
«Δεύτερη σημαντική αλλαγή που επέρχεται, είναι η δυνατότητα κρυοσυντήρησης του γενετικού υλικού και για προσωπικούς λόγους. Το δικαίωμα, δηλαδή, της γυναίκας να καταψύχει τα ωάριά της ώστε να αποφασίζει η ίδια πότε θα τεκνοποιήσει. Αν, για παράδειγμα, σε νεαρή ηλικία επιθυμεί να προτάξει τη δουλειά της, τις σπουδές της ή την καριέρα της. Μέχρι σήμερα προβλεπόταν αυτό να συμβαίνει μόνο όταν συνέτρεχαν σοβαροί ιατρικοί λόγοι. Στο εξής, όμως, γενικεύεται ως αποκλειστική απόφαση κάθε γυναίκας» πρόσθεσε ο κ. Μητσοτάκης σημειώνοντας ότι αίρεται η αναχρονιστική προϋπόθεση της συναίνεσης του συζύγου ή του συντρόφου της για να μπορεί να χρησιμοποιεί η ίδια τα ωάριά της. «Η γυναίκα θα μπορεί να κάνει χρήση του γενετικού της υλικού ακόμα και αν έχει πάρει διαζύγιο, αν βρίσκεται σε διάσταση. Και αποδεσμεύεται έτσι από το δεσποτικό καθεστώς των υπογραφών του συζύγου, του τέως συζύγου, του εν διαστάσει συζύγου, για τη χρήση του δικού της -ξαναλέω- γενετικού υλικού» είπε.
«Τρίτη τομή είναι η κατάργηση της εικοσαετίας, που είχε τεθεί ως ανώτατο όριο για την διάρκεια συντήρησης των ωαρίων. Η γυναίκα, συνεπώς, δεν θα επιβαρύνεται ούτε ψυχολογικά, ούτε οικονομικά. Δεν θα πρέπει να επαναλαμβάνει την διαδικασία μετά τα 20 χρόνια. Δεν υπάρχει πια κανείς ιατρικός λόγος που να υποδεικνύει ότι πρέπει να διατηρηθεί αυτό το όριο» είπε ο πρωθυπουργός.
Επιπλέον υπογράμμισε ότι με το σχέδιο νόμου ιδρύεται μονάδα ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και τράπεζας κρυοσυντήρησης ειδικά για τους HIV οροθετικούς πολίτες. «Με τον τρόπο αυτόν εξαλείφεται μία ακόμα αντιεπιστημονική και παράλογη διάκριση. Γιατί θυμίζω ότι οι οροθετικοί, ενώ μπορούν προφανώς να τεκνοποιούν, λόγω περιορισμού από παλαιότερους νόμους δεν είχαν σήμερα πρόσβαση σε αυτές τις Μονάδες. Η γραφειοκρατία, δηλαδή, αλλά και η αδράνεια όλων μας, είχε χαράξει ουσιαστικά μία άδικη διαχωριστική γραμμή. Αυτήν σήμερα ερχόμαστε και την καταργούμε» ανέφερε.
«Και στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι προβλέψεις για τα δικαιώματα των intersex ατόμων, παιδιών δηλαδή που γεννιούνται με διάφορες παραλλαγές στα χαρακτηριστικά του φύλου τους. Ενώ ως τώρα, από άγνοια ή από τον φόβο των γονέων, βρέφη ακόμα, αυτά τα παιδιά συχνά οδηγούνταν στο χειρουργείο ή έκαναν ορμονοθεραπείες. Οι συνέπειες ήταν ολέθριες και για τη σωματική, αλλά και για την ψυχική τους υγεία» πρόσθεσε.
«Ας διαφυλάξουμε την πολιτική αντιπαράθεση πριν καταλήξει σε ένα μακελειό χυδαιότητας»
Κλείνοντας την ομιλία του ο πρωθυπουργός κάλεσε την αξιωματική αντιπολίτευση να επαναξιολογήσει τη στάση της και να μετατρέψει το «παρών», σε «ναι», «ένα ‘ναι’ που» – όπως είπε – «θα εκπέμψει το μήνυμα ότι σε ένα ζήτημα στο οποίο δεν χωρούν διακρίσεις, καθώς τα επιστημονικά δεδομένα είναι αναμφισβήτητα».
«Μπορούμε σε αυτά τα ελάχιστα να συμφωνήσουμε και να μην αποτελούν όλα, επιτέλους, πεδίο σκληρής κομματικής αντιπαράθεσης και διαφωνίας με την κυβέρνηση… Έχετε την ευκαιρία σήμερα να κάνετε ένα μικρό βήμα για να υπερβείτε αυτό το κλίμα της τοξικότητας το οποίο δυστυχώς πια έχει διαβρώσει όλον τον πολιτικό διάλογο. Λίγες ημέρες πριν γιορτάσουμε την αποκατάσταση της δημοκρατίας μας είναι μια ευκαιρία να αποκαταστήσουμε και το περιβάλλον της, σε μια συγκυρία με πολύ δύσκολες εξωτερικές συνθήκες που δεν επιτρέπουν να ανοίγουν εσωτερικές πληγές. Έχουμε ανάγκη από ενότητα και σταθερότητα δεν έχουμε ανάγκη από χυδαιότητα. Έχουμε ανάγκη από ευθυκρισία και ευαισθησία, όχι από υποκρισία. Σε όλα αυτά κρινόμαστε καθημερινά και ας διαφυλάξουμε την πολιτική αντιπαράθεση πριν καταλήξει σε ένα μακελειό χυδαιότητας, διαφορετικά να είστε σίγουροι ότι η ίδια η δημοκρατία θα εξοστρακίσει στο περιθώριο αυτούς που στην πράξη την υπονομεύουν» κατέληξε.
Οι σημαντικότερες αλλαγές
Το νομοσχέδιο επιφέρει τροποποιήσεις στο δίκαιο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Οι σημαντικότερες αλλαγές που επέρχονται µε το νομοσχέδιο συνοψίζονται ως εξής, σύμφωνα με την έκθεση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής:
1. Αλλαγή του χαρακτήρα της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, ο οποίος ήταν και είναι έως τώρα επικουρικός σε σχέση µε τη φυσική αναπαραγωγή. Σήμερα επιτρέπεται µόνο όταν συντρέχει η προϋπόθεση της ιατρικής αναγκαιότητας, επομένως, όταν δεν μπορεί το υποβοηθούμενο πρόσωπο, για ιατρικούς λόγους, να αποκτήσει παιδί µε φυσικό τρόπο ή όταν επιδιώκεται να αποφευχθεί η µμετάδοση στο παιδί σοβαρής κληρονομικής νόσου. Με το νομοσχέδιο (άρθρο 8) τροποποιείται το άρθρο 1455 του Αστικού Κώδικα και επιτρέπεται ρητώς η Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και για τη διατήρηση της γονιμότητας του υποβοηθούμενου προσώπου, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας, ώστε να εναρμονισθεί το άρθρο αυτό µε την καθιέρωση πλέον της κρυοσυντήρησης και για κοινωνικούς λόγους. Έτσι, σε συνδυασμό με την προβλεπόμενη αύξηση του ορίου ηλικίας της υποβοηθούμενης γυναίκας, η Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή διαμορφώνεται, σε µεγάλο βαθμό, ως εναλλακτική, σε σχέση µε τη φυσική αναπαραγωγή, δυνατότητα απόκτησης απογόνων, και καταργείται ο επικουρικός της χαρακτήρας.
2. Αύξηση του ηλικιακού ορίου των γυναικών έως το οποίο µπορούν να προσφύγουν σε Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, από το 50ό έτος, που ισχύει σήμερα, στο 54ο έτος (άρθρο 3 του νομοσχεδίου). Σημειώνεται ότι, µε το ν. 4812/2021, είχε θεσμοθετηθεί, λόγω της πανδημίας, μεταβατική ρύθμιση για την αύξηση του ηλικιακού ορίου, από το 50ό στο 52ο έτος της ηλικίας της υποβοηθούμενης γυναίκας, µε ισχύ για δύο έτη από τη δημοσίευση του νόμου αυτού, δηλαδή, έως την 30ή Ιουνίου 2023.
3. Θεσμοθέτηση της δυνατότητας κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων και για κοινωνικούς λόγους («κοινωνική κρυοσυντήρηση»).
4. Κατάργηση του ανώτατου ορίου διάρκειας της κρυοσυντήρησης, µέσω της κατάργησης του ανώτατου ορίου παράτασης μετά από έγγραφη αίτηση των δικαιούμενων προσώπων. (με το ν. 3305/2005, ήταν είκοσι (20) έτη).
5. Θεσμοθέτηση του δικαιώματος κατάθεσης µη γονιμοποιημένου γεννητικού υλικού για κρυοσυντήρηση, χωρίς τη συναίνεση του ή της συζύγου ή του προσώπου µε το οποίο έχει συναφθεί σύμφωνο συμβίωσης, ή του ή της συντρόφου του, καθώς και η ελεύθερη χρήση του σε περίπτωση διαζυγίου, διάστασης, ακύρωσης του γάμου, λήξης ή καταγγελίας του συμφώνου συμβίωσης ή λήξης της ελεύθερης ένωσής του.
6. Δυνατότητα διάθεσης γεννητικού υλικού για τη δημιουργία Τραπεζών Κρυοσυντήρησης, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ληπτών κατά τον κρίσιμο χρόνο της διάθεσης.
7. Δυνατότητα λήψης και κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού από Τράπεζα Κρυοσυντήρησης, χωρίς σύνδεση µε συγκεκριμένο/ους λήπτη/ες.
8. Καθιέρωση του δικαιώματος του δότη ή της δότριας να αποφασίζουν για την ανωνυμία τους. Ειδικότερα, τα τρίτα πρόσωπα που προσφέρουν γαμέτες ή γονιμοποιημένα ωάρια έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν αν θα είναι επώνυμα ή ανώνυμα ή αν η ταυτότητά τους γνωστοποιείται στο παιδί μετά την ενηλικίωσή του. Αν επιλέξουν την ανωνυμία, οι ιατρικές πληροφορίες που τους αφορούν τηρούνται σε απόρρητο αρχείο, χωρίς ένδειξη της ταυτότητάς τους. Πρόσβαση στο αρχείο αυτό επιτρέπεται µόνο στο παιδί και µόνο για λόγους που αφορούν την υγεία του. Η επιλογή ανώνυμου ή επώνυμου δότη γίνεται από το υποβοηθούμενο πρόσωπο και, σε περίπτωση γάμου ή συμφώνου συμβίωσης ή ελεύθερης ένωσης, απαιτείται η σύμπραξη του συζύγου ή του συντρόφου.
