Από την έντυπη έκδοση
Της Αγγελικής Κοτσοβού
[email protected]
Έχει συμπληρωθεί σχεδόν μία δεκαετία από την κορύφωση της πιστωτικής κρίσης, που επισφραγίσθηκε με την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008. Μία δεκαετία αργότερα και ο κόσμος μας είναι πιο ασφαλής. Ή μήπως όχι; Μήπως έχει έλθει η ώρα για μία νέα δυσάρεστη έκπληξη; Μήπως, μετά τη δυναμική και -επιτέλους- συγχρονισμένη παγκόσμια ανάπτυξη, καραδοκεί μια νέα ύφεση; Δύσκολα ερωτήματα και ακόμη πιο δύσκολο να δοθούν σίγουρες απαντήσεις. Κανείς εξάλλου δεν έχει τη μαντική ικανότητα να προβλέπει με σιγουριά το μέλλον. Αναλυτές και οικονομολόγοι απλώς «διαβάζουν» τους αριθμούς, μελετούν τα δεδομένα και καταλήγουν σε πιθανά σενάρια.
Υπάρχουν όμως τέσσερα βασικά σημεία που εκπέμπουν σήμα κινδύνου και δείχνουν ότι η παγκόσμια οικονομία παραμένει εύθραυστη. Ίσως πιο εύθραυστη από ό,τι ήταν πριν από την κατάρρευση της Lehman.
Πρώτον, το χρέος. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF), το παγκόσμιο χρέος ανέρχεται στο ποσό-ρεκόρ των 237 τρισ. δολαρίων. Μέσα σε μία δεκαετία το χρέος αντί να μειωθεί, αυξήθηκε πάνω από 70 τρισ. δολάρια. Στις ΗΠΑ το έλλειμμα προβλέπεται για φέτος στα 804 δισ. δολάρια ή πάνω από 105% του ΑΕΠ, ενώ το 2007 ήταν μόλις 161 δισ. δολάρια ή 1,1% του ΑΕΠ. Αλλά και στην Ευρωζώνη το χρέος ανέρχεται στο 86,7% του ΑΕΠ από 68,6% το 2008. Σε ορισμένες χώρες-μέλη, όπως Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιταλία, τα ποσοστά είναι ακόμη υψηλότερα, υπερβαίνοντας το όριο του 100%. Αυτό σημαίνει ότι σε μια επόμενη κρίση οι κυβερνήσεις θα έχουν πολύ πιο στενά δημοσιονομικά περιθώρια για αύξηση των δαπανών προς τόνωση της οικονομίας.
Δεύτερον, η νομισματική πολιτική. Με τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες να έχουν ήδη συσσωρεύσει ενεργητικό 15 τρισ. δολαρίων και με τα επιτόκια ακόμη κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, δεν έχουν στη διάθεσή τους πολλά εργαλεία νομισματικής πολιτικής για την αντιμετώπιση ενός νέου σοκ.
Τρίτον, η αποδυνάμωση του πολιτικού κέντρου στις μεγάλες οικονομίες. Ο λαϊκισμός, είτε μέσω ακροδεξιών είτε μέσω ακρο-αριστερών παρατάξεων ενισχύεται, εν μέρει εξαιτίας της προηγούμενης κρίσης, που άφησε τους ψηφοφόρους απογοητευμένους και βαθιά δυσαρεστημένους. Στη δεκαετία που μεσολάβησε ελάχιστοι είδαν τους μισθούς τους να αυξάνονται και την ποιότητα ζωής τους να βελτιώνεται.
Τέταρτον, οι αλλαγές, πολιτικές και οικονομικές, οδήγησαν σε κατάρρευση της εμπιστοσύνης και αποδυνάμωση της διεθνούς τάξης. Η κυβέρνηση Τραμπ στις ΗΠΑ δεν επιζητεί διεθνή συνεργασία, αλλά το αντίθετο. Οι πολιτικές αναταράξεις και οι προκλήσεις του προσφυγικού και του Brexit αποδυναμώνουν την Ευρώπη.
Δέκα χρόνια μετά κι έχουν γίνει σημαντικά βήματα για τη θωράκιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και των αγορών απέναντι σε μια νέα κρίση. Το επόμενο σοκ, όμως, είτε εξαιτίας ενός εμπορικού πολέμου είτε λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων, μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα, άγνωστη και τελείως διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
