Από την έντυπη έκδοση
Tης Μαρίγια Γκαμπριέλ*
*Ευρωπαία Επίτροπος αρμόδια για την ψηφιακή οικονομία και κοινωνία
Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η ενιαία ψηφιακή αγορά αποτελεί μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Γι’ αυτό, επίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται να αναπτύξει, το συντομότερο δυνατό, προηγμένες ψηφιακές υποδομές, καθώς και υποδομές υπερυπολογιστών παγκόσμιας κλάσης, με βάση εξαιρετικά ισχυρές και αποδοτικές μηχανές, ικανές να επεξεργάζονται μεγάλες ποσότητες δεδομένων και να πραγματοποιούν υπολογισμούς χιλιάδες φορές ταχύτερα από έναν κανονικό υπολογιστή.
Ευελπιστώ ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να σημειώσει πραγματική πρόοδο στο πλαίσιο της Βουλγαρικής Προεδρίας, η οποία έθεσε τις ψηφιακές υποδομές ψηλά στο πρόγραμμα δράσης της για τους επόμενους έξι μήνες.
Ήδη σήμερα, οι υπερυπολογιστές επιτρέπουν στην κοινωνία μας να επωφεληθεί από τις καινοτομίες στην υγειονομική περίθαλψη, στν μηχανική, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ασφάλεια των αυτοκινήτων και στην κυβερνοασφάλεια, καθώς και άλλες τεχνολογίες.
Οι εφαρμογές είναι αμέτρητες και χαίρομαι που οι Ευρωπαίοι πολίτες μπορούν ήδη να επωφεληθούν από αυτές. Η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων μας επιτρέπει, για παράδειγμα, τον σχεδιασμό και την προσομοίωση της επενέργειας νέων φαρμάκων, την παροχή ταχύτερης διάγνωσης και καλύτερων θεραπειών και την πρόβλεψη μελλοντικών επιδημιών.
Η Δρ. Ζωή Κούρνια του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), χρησιμοποιεί συστηματικά υπηρεσίες υπερυπολογιστών (HPC) από παρόχους στην Ελλάδα και στην ΕΕ για να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι μεταλλαγμένες πρωτεΐνες μπορούν προκαλέσουν την εμφάνιση καρκίνου. Αναλύοντας δεδομένα από προσομοιώσεις, οι επιστήμονες μπορούν να σχεδιάσουν υποψήφια φάρμακα ειδικά για μεταλλαγμένες πρωτεΐνες. Τα φάρμακα αυτά δεν θα επηρεάζουν τις φυσιολογικές πρωτεΐνες, μειώνοντας έτσι τις παρενέργειες. Το έργο αυτό βασίζεται στην έννοια της «ιατρικής ακριβείας» η οποία στοχεύει σε πολύ συγκεκριμένους τύπους καρκίνου για την αποτελεσματικότερη θεραπευτική αγωγή των ασθενών. Με την αξιοποίηση των υπολογιστικών προσομοιώσεων που πραγματοποιούνται στους πλέον προηγμένους κόμβους HPC, ο χρόνος και το κόστος σχεδιασμού νέων υποψήφιων φαρμάκων έχει μειωθεί σημαντικά. Συνήθως, ο χρόνος που απαιτείται για την ανάπτυξη ενός νέου φαρμάκου κυμαίνεται μεταξύ 10 και 17 ετών — αν ποτέ επιτευχθεί. Επίσης, η αύξηση του κόστους την καθιστά όλο και πιο απρόσιτη, οικονομικά, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους ασθενείς. Η δοκιμή μορίων ως υποψήφιων φαρμάκων μπορεί να επιταχυνθεί σημαντικά με τη χρήση της πληροφορικής υψηλών επιδόσεων (HPC).
Οι υπερυπολογιστές χρησιμοποιούνται επίσης για ολοένα υψηλότερη ανάλυση προσομοίωσης στην κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα, στη μελέτη της συμπεριφοράς των ωκεανών, στην πρόγνωση του καιρού και στην εξέλιξη των γήινων πόρων. Τέτοιου είδους προσομοιώσεις χρησιμεύουν στην έγκαιρη προειδοποίηση για θύελλες, καθώς και σε μακροπρόθεσμα κλιματικά σενάρια και στρατηγικές προσαρμογής όσον αφορά την κλιματική αλλαγή.
Αποτελούν επίσης πηγή βελτίωσης των γνώσεών μας για τις γεωφυσικές διεργασίες και τη δομή του εσωτερικού της Γης. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, διεθνής ομάδα ερευνητών ανέπτυξε ένα πρότυπο της λιθόσφαιρας που βρίσκεται κάτω από ολόκληρη την Ιταλία, βάσει απεικόνισης υψηλής ακρίβειας των σεισμικών κυμάτων, παρέχοντας καλύτερη κατανόηση των σεισμών στην περιοχή. Είμαι πεπεισμένη ότι η εν λόγω τεχνολογία μπορεί να μας βοηθήσει να σώσουμε εκατοντάδες ζωές.
Η αυτοκινητοβιομηχανία εστιάζει τώρα στην έξυπνη κινητικότητα του μέλλοντος: τα οχήματα χωρίς οδηγό. Με τον τεράστιο όγκο δεδομένων που θα ανταλλάσσουν τα αυτοκίνητα αυτά, εκτιμώμενα σε περισσότερα από τέσσερα terabytes (όγκο δεδομένων που αντιστοιχεί περίπου σε 1000 DVD) περίπου ανά μιάμιση ώρα οδήγησης, ο τομέας αυτός θα είναι από τους σημαντικότερους χρήστες υπερυπολογιστών.
Αυτά είναι λίγα μόνο παραδείγματα που δείχνουν το αυξανόμενο δυναμικό των υπερυπολογιστών. Και ως αντίδραση στη ραγδαία αύξηση των δεδομένων, η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων κινείται ήδη προς το επόμενο σύνορο – από την πετακλίμακα στην εξακλίμακα – με υπολογιστική ταχύτητα τουλάχιστον 10 φορές μεγαλύτερη από τις ταχύτερες μηχανές που λειτουργούν σήμερα και πάνω από 100 φορές μεγαλύτερη από τις ταχύτερες μηχανές που διατίθενται στην ΕΕ.
Ωστόσο, δεν έχουν όλες οι χώρες της ΕΕ την ικανότητα να κατασκευάσουν και να συντηρήσουν τις υποδομές αυτές ή να αναπτύξουν τεχνολογίες εξακλίμακας. Επιπλέον, σε γενικές γραμμές, η Ευρώπη χάνει τη θέση της στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης όσον αφορά τις ικανότητες υποδομών υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων, υστερώντας έναντι της Κίνας, των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας.
Χωρίς υποδομές υπερυπολογιστών παγκόσμιας κλάσης, η Ευρώπη δεν θα επιτύχει τον φιλόδοξο στόχο της να καταστεί δυναμική οικονομία στον τομέα των δεδομένων. Η Ευρώπη δεν μπορεί να διακινδυνεύσει το ενδεχόμενο να πραγματοποιείται αλλού η επεξεργασία των δεδομένων που παράγει η ευρωπαϊκή έρευνα και βιομηχανία λόγω έλλειψης υπερυπολογιστικών ικανοτήτων. Κάτι τέτοιο θα αύξανε την εξάρτησή μας από υποδομές τρίτων χωρών και θα εξωθούσε τους καινοτόμους φορείς να εγκαταλείψουν την Ευρώπη.
Εδώ έγκειται η προστιθέμενη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γι’ αυτό συναντήθηκαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη στις 23 Μαρτίου 2017 στη Ρώμη για τη «δήλωση EuroHPC». Εκείνη την ημέρα, επτά κράτη μέλη – η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο και η Πορτογαλία – υπέγραψαν δήλωση για την υποστήριξη της επόμενης γενιάς υποδομών υπολογιστικής και δεδομένων. Έκτοτε, 6 ακόμα χώρες ενέκριναν τη δήλωση (Βέλγιο, Σλοβενία, Βουλγαρία, Ελβετία, Ελλάδα και Κροατία).
Χάρη σε αυτές τις 13 πρωτοπόρες χώρες, μπορούμε σήμερα να πάμε ένα βήμα παραπέρα, συγκεντρώνοντας περισσότερες επενδύσεις για τη δημιουργία κορυφαίων ευρωπαϊκών υποδομών υπερυπολογιστών. Όπως προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η νέα νομική και χρηματοδοτική δομή – η κοινή επιχείρηση EuroHPC – θα αποκτήσει, θα αναπτύξει και θα εγκαταστήσει υπερυπολογιστές παγκόσμιας κλάσης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε αυτό το στάδιο, η συνεισφορά της ΕΕ θα ανέρχεται σε περίπου 486 εκατ. ευρώ σύμφωνα με το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, σε συνδυασμό με αντίστοιχη συνεισφορά από τα κράτη μέλη και τις συνδεδεμένες χώρες. Συνολικά, οι επενδύσεις από δημόσια χρηματοδότηση αναμένεται ότι θα ανέλθουν περίπου στο 1 δισ. ευρώ έως το 2020, ενώ οι συμμετέχοντες στην πρωτοβουλία από τον ιδιωτικό τομέα αναμένεται ότι θα διαθέσουν συνεισφορές σε είδος. Πέραν των 13 χωρών, στην κοινή επιχείρηση EuroHPC μπορεί να προσχωρήσει ανά πάσα στιγμή οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος και συνδεδεμένη χώρα, υπό τον όρο της οικονομικής συμμετοχής. Στόχος του νέου αυτού νομικού μέσου είναι να στηρίξει τη ανάπτυξη συστημάτων επιδόσεων εξακλίμακας (με ένα δισεκατομμύριο δισεκατομμύρια ή 1018 υπολογισμούς ανά δευτερόλεπτο), βασιζόμενων σε ευρωπαϊκή τεχνολογία, έως το 2022-2023.
Οι ευρωπαϊκές υπερυπολογιστικές υποδομές αποτελούν στρατηγικό πόρο για το μέλλον της βιομηχανίας της ΕΕ, η οποία γίνεται ολοένα και πιο ψηφιακή. Αποτελούν, επίσης, σημαντική δυνητική πηγή νέων θέσεων εργασίας. Πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις χρειάζονται τη μοντελοποίηση και την προσομοίωση για τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Για πολλές από αυτές – αν όχι για όλες – το κόστος απόκτησης και συντήρησης των εν λόγω τεχνολογιών είναι απαγορευτικά υψηλό.
Είναι ο ρόλος της ΕΕ να στηρίξει τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα.
