της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Ποτέ δεν υπήρχε αμφιβολία για το ποιος κάνει κουμάντο τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός, Αχμέτ Νταβούτογλου, ήταν μία ισχυρή προσωπικότητα, αλλά τον πρώτο και τελευταίο λόγο είχε πάντα το «σεράι», το προεδρικό Μέγαρο.
Η προ εβδομάδος αποπομπή του ήρθε απλά να το θυμίσει. Ήταν η πιο ηχηρή έως τώρα κίνηση του Ταγίπ Ερντογάν , αλλά είχαν προηγηθεί πολλά, λιγότερο ίσως θορυβώδη, βήματα.
Το περασμένο φθινόπωρο ο κ. Ερντογάν δρομολόγησε την αντικατάσταση 31 εκ των 50 μελών της πολιτικής γραμματείας του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης(AKP), με ανθρώπους του στενού κύκλου του.
Μεταξύ αυτών και ο γαμπρός του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, ο οποίος στη συνέχεια ανέλαβε υπουργικό θώκο και σήμερα θεωρείται μεταξύ των υποψηφίων για την προεδρία του κόμματος και την πρωθυπουργία.
Δεν είναι η πρώτη φορά, που ο Τούρκος πρόεδρος συγκρούεται με στενό συνεργάτη του και φροντίζει για την απομάκρυνσή του. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του πρώην πρωθυπουργού και προέδρου, Αμπντουλάχ Γκιουλ.
Η νέα εξέλιξη έρχεται, όμως, σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο για την Τουρκία, αλλά και τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Αχμέτ Νταβούτογλου είχε λάβει σαφείς αποστάσεις από τον αυταρχικό Ερντογάν σε ζητήματα δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, είχε ταχθεί κατά διώξεων δημοσιογράφων και κινήσεων φίμωσης του Τύπου.
Απέρριπτε επίσης την γραμμή της κλιμάκωσης της έντασης στο κουρδικό, επιδιώκοντας την επανέναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας. Πιστώνεται πολλά, αν και χρεώνεται την πολιτική εμπλοκής στη Συρία, που δεν εξελίχθηκε, όπως ήθελε.
Η οριστική ρήξη, ωστόσο, φαίνεται να ήρθε από την πρόθεσή του να βάλει φρένο (ή τουλάχιστον να μην δώσει ώθηση) στα σχέδια για μία συνταγματική αναθεώρηση, που θα προσέδιδε στον πρόεδρο της χώρας εξαιρετικά ενισχυμένες εξουσίες.
Το αφήγημα, ωστόσο, που τον θέλει να ήταν μία «φιλο-ευρωπαϊκή» φωνή απέναντι στον αντι-δυτικό Ερντογάν είναι μάλλον μύθος.
Ο Νταβούτογλου ήταν ο αρχιτέκτοντας του αναθεωρητισμού, ο άνθρωπος, που όρισε ως κύριο στόχο την ανάδειξη της Τουρκίας σε ηγετική δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου.
Δεν το έκρυψε. Το πώς αντιλαμβάνεται το ρόλο της χώρας και το εθνικό συμφέρον στο μεταψυχροπολεμικό διεθνές περιβάλλον περιγράφεται με σαφήνεια στο βιβλίο του- εγχειρίδιο της τουρκικής διπλωματίας «Στρατηγικό Βάθος».
Στοιχεία, όμως, όπως η απουσία αλαζονικού ύφους, οι χαμηλοί τόνοι, η αναγνώριση ότι στο παιχνίδι της διεθνούς σκακιέρας υπάρχουν κανόνες, η επιλογή πιο ήπιων μέσων, τον καθιστούσαν αξιόπιστο συνομιλητή για τους Ευρωπαίους.
Ο ρόλος του στην συμφωνία για το προσφυγικό ήταν καθοριστικός. Στο πλαίσιο της τελευταίας ήρθε και η πρόταση για κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους, η οποία τώρα συναντά εμπόδια.
Ο Νταβούτογλου ήταν ένας διπλωμάτης βεζίρης απέναντι σε έναν προκλητικό σουλτάνο. Κρατούσε ισορροπίες, που σήμερα ανατρέπονται. Το τι θα σημάνει αυτή η ανατροπή για το μέλλον της ίδιας της χώρας, αλλά και της περιοχής, μένει να φανεί.
