Ως τον πιο δύσκολο και πολύπλοκο «κρίκο» στην παγκόσμια αλυσίδα της ενεργειακής μετάβασης χαρακτηρίζει τη ναυτιλία η Rystad Energy.
Η έκθεση «Global Energy Scenarios 2025 -The Next Energy Era» καταγράφει μια σειρά από εμπόδια, αλλά και δικαιώνει -όπως φαίνεται- τη στάση της Ελλάδας και της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας στη συνεδρίαση του ΙΜΟ για το Net Zero Framework (NZF), καθώς είχε επισημανθεί η ανάγκη για ρεαλιστική και βιώσιμη μετάβαση του κλάδου και των αναγκών των ναυτιλιακών επιχειρήσεων.
Η νορβηγική εταιρεία ανάλυσης επισημαίνει πως η παγκόσμια ενεργειακή σκηνή εισέρχεται σε μια νέα εποχή και η θάλασσα παραμένει ένα από τα τελευταία μεγάλα ενεργειακά «σύνορα» της απανθρακοποίησης – ένας τομέας όπου η τεχνολογία, το κόστος και η παγκόσμια πολιτική ακόμα δεν έχουν συναντηθεί σε βιώσιμη ισορροπία.
Μια υβριδική δεκαετία
Η Rystad περιγράφει το παρόν ως μια «υβριδική ενεργειακή φάση», όπου ανανεώσιμες και ορυκτές πηγές συνυπάρχουν. Οι εκπομπές CO2 αναμένεται να κορυφωθούν γύρω στο 2026, προτού αρχίσουν να μειώνονται σταδιακά. Το παγκόσμιο ενεργειακό μίγμα μετασχηματίζεται, καθώς το μερίδιο των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ξεπερνά ήδη το 50%, ενώ οι επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα έχουν εκτοξευθεί στα 900 δισ. δολάρια ετησίως, ξεπερνώντας για πρώτη φορά τις επενδύσεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Για τη ναυτιλία, αυτή η μετατόπιση σημαίνει ότι η «εποχή των μορίων» -η εποχή των υδρογονανθράκων- δίνει σταδιακά τη θέση της στην «εποχή των ηλεκτρονίων», όπου η ηλεκτροκίνηση, τα συνθετικά καύσιμα και τα καθαρά καύσιμα μηδενικού άνθρακα μπαίνουν στο προσκήνιο.
Τα στοιχεία λοιπόν δείχνουν ότι η ναυτιλία συγκαταλέγεται στους λεγόμενους hard-to-abate sectors, δηλαδή στους τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν, λόγω των ενεργειακών απαιτήσεων και του μεγάλου κύκλου ζωής των πλοίων. Ουσιαστικά, μαζί με τη βιομηχανία σιδηρομεταλλεύματος, την τσιμεντοβιομηχανία και την αεροπορία, ο τομέας της ναυτιλίας αντιπροσωπεύει το τελευταίο 10%-20% των παγκόσμιων εκπομπών που θα χρειαστεί τις πιο σύνθετες λύσεις.
Ένα βήμα πριν από τα e-fuels
Σύμφωνα με την έκθεση, το 80% της απαλλαγής από τον άνθρακα θα προέλθει από την καθαρή ηλεκτρική ενέργεια και την ηλεκτροκίνηση, ενώ το υπόλοιπο 20% -όπου ανήκει η ναυτιλία- θα βασιστεί σε τεχνολογίες όπως το υδρογόνο, τα συνθετικά καύσιμα (e-fuels), η δέσμευση άνθρακα (CCUS) και τα προηγμένα βιοκαύσιμα.
Η Rystad προβλέπει σημαντική άνοδο στη χρήση βιοκαυσίμων στη ναυτιλία ως πρώτο βήμα προς τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα. Η συνολική προσφορά βιοντίζελ και ανανεώσιμου ντίζελ αναμένεται να φτάσει τα 250.000 βαρέλια ημερησίως έως το 2030, ενώ η ζήτηση ενδέχεται να εκτιναχθεί εάν ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) ενεργοποιήσει το νέο Net Zero Framework (NZF) μετά το 2026.
Ωστόσο, η έκθεση αναδεικνύει και ένα θεσμικό κενό: καθυστερήσεις στις αποφάσεις του IMO, γεωπολιτικές πιέσεις από τις ΗΠΑ και τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες, αλλά και διαφορές πολιτικής μεταξύ Ε.Ε. και υπόλοιπων αγορών, δημιουργούν ένα σύστημα «δύο ταχυτήτων».
Σημειώνεται πως το αρχικό σχέδιο του ΙΜΟ για το NZF προέβλεπε αυστηρά χρονοδιαγράμματα, βαρύ οικονομικό αποτύπωμα και ποινές για τα πλοία που δεν θα χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα – παρότι αυτά δεν είναι ακόμη διαθέσιμα σε βιομηχανική κλίμακα. Η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων, καλούμενη να ισορροπήσει ανάμεσα στη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις και στην προστασία του στρατηγικού της πλεονεκτήματος. Όπως δήλωσε η πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Μελίνα Τραυλού, στον απόηχο της συνεδρίασης: «Η απόφαση αναβολής στον ΙΜΟ αποτελεί νέα ευκαιρία για τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου και αποτελεσματικού διεθνούς πλαισίου, που θα οδηγήσει τη ναυτιλία με ασφάλεια και ρεαλισμό στην πράσινη μετάβαση».
Υδρογόνο και αμμωνία, οι μακροπρόθεσμες λύσεις
Οι τεχνολογίες καθαρού υδρογόνου και πράσινης αμμωνίας αποτελούν μακροπρόθεσμα τη βασική ενεργειακή λύση για τον ναυτιλιακό τομέα. Η Rystad εκτιμά ότι η προσφορά καθαρού υδρογόνου αναμένεται να αγγίξει τα 34 εκατ. τόνους ετησίως έως το 2035, με τα πρώτα φορτία να κατευθύνονται κυρίως προς τη διύλιση και την παραγωγή αμμωνίας, προτού επεκταθούν στη ναυτιλία. Πρόκειται για τη «risked» προσφορά, δηλαδή εκτίμηση που έχει σταθμιστεί βάσει της πιθανότητας υλοποίησης των έργων.
Παράλληλα, μεγάλα έργα δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCUS), όπως το Northern Lights στη Νορβηγία και το Porthos στην Ολλανδία, καθορίζουν τα τεχνικά πρότυπα για τα μελλοντικά clusters που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν και τα ναυτιλιακά καύσιμα. Το παγκόσμιο pipeline έργων CCUS εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τους 200 Mtpa έως το 2030, τετραπλασιάζοντας τη σημερινή δυναμικότητα.
Σε ό,τι αφορά τις γεωπολιτικές ισορροπίες, η Rystad τονίζει πως η ενεργειακή μετάβαση διαμορφώνει τις εξελίξεις: η ισχύς μετατοπίζεται από τις χώρες-εξαγωγείς καυσίμων προς τα κράτη-παραγωγούς τεχνολογίας και κρίσιμων μετάλλων. Για τη ναυτιλία, αυτό σημαίνει μείωση της εξάρτησης από τα παραδοσιακά «μοριακά» καύσιμα.
Η έκθεση αναδεικνύει επίσης την Ασία ως επίκεντρο της επόμενης φάσης ανάπτυξης: το 65% των επενδύσεων σε ηλιακή ενέργεια, το 64% σε αιολική, και σχεδόν το 50% στις τεχνολογίες υδρογόνου το 2025 προέρχονται από την περιοχή. Η Κίνα, επιδιώκοντας ενεργειακή ανεξαρτησία και έλεγχο των εφοδιαστικών αλυσίδων, οδηγεί τη μετάβαση, ενώ η ναυτιλία της (και ειδικά τα κινεζικά ναυπηγεία) αποκτά στρατηγικό πλεονέκτημα στην ανάπτυξη πλοίων πολλαπλών καυσίμων (dual-fuel vessels).
