Του Θεόδωρου Α. Κουτρούκη,
Αναπληρωτή προέδρου του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ της τελευταίας διετίας, η οποία οδήγησε στην αιφνίδια μετατόπιση ενός μεγάλου μέρους εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στο Διαδίκτυο, συνιστά μία νέα κανονικότητα. Η πανδημία μετασχημάτισε τη μάθηση, ανατοποθετώντας τη στον χώρο, τον χρόνο και το κόστος. Ειδικότερα, η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού πλέον νοείται ως μία διαδικασία που μπορεί να διεξάγεται είτε σε εκπαιδευτήριο είτε σε εικονική αίθουσα. Στη χρονική διάσταση βιώνουμε τόσο τη σύγχρονη όσο και την ασύγχρονη εκπαίδευση, ενώ εξοικονομείται πολύς χρόνος μετακινήσεων. Τέλος, η διάσταση του κόστους είναι εξέχουσα, καθώς η μαζική τηλεκπαίδευση έδωσε τη δυνατότητα πρόσβασης σε εκπαιδευτικά προγράμματα μυριάδων ανθρώπων με πολύ χαμηλό κόστος ανά ώρα διδασκαλίας.
Ο νέος κόσμος μετά την πανδημία θα είναι πολύ διαφορετικός στο πεδίο της εκπαίδευσης εξαιτίας τριών θεμελιωδών κοινωνικοοικονομικών αλλαγών:
α) Λόγω των επιτευγμάτων της Ιατρικής οι άνθρωποι προσεχώς θα ζουν περισσότερο και θα συμμετάσχουν σε αλλεπάλληλες φάσεις μάθησης, απομάθησης και εκ νέου μάθησης, ώστε να συγκροτήσουν ένα βέλτιστο χαρτοφυλάκιο προσόντων και δεξιοτήτων.
β) Η διάρκεια ζωής των επιχειρήσεων και οργανισμών θα συμπιεστεί και θα ελαττωθούν δραστικά οι θέσεις μακροχρόνιας απασχόλησης.
γ) Η συνταξιοδότηση ως επιλογή πλήρους απομάκρυνσης από την εργασία ενδέχεται -λόγω των αδυναμιών του ασφαλιστικού συστήματος- να υποκατασταθεί από επιλογές μερικής ή εναλλακτικής παραμονής στη σφαίρα της απασχόλησης για περισσότερο χρόνο.
Στο νέο σκηνικό γεννιούνται πολλαπλές ευκαιρίες για την ανάπτυξη καινοφανών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, που θα παρέχουν βασικές ή και οριζόντιες δεξιότητες, κριτική προσέγγιση σε προβλήματα και δυνατότητες δικτύωσης. Οι αναμενόμενες δομικές αλλαγές στην καριέρα των εν δυνάμει απασχολουμένων συμπεριλαμβάνουν τη μέτρηση της απόδοσης της εκπαίδευσής τους, την υιοθέτηση μιας φιλοσοφίας διά βίου μάθησης, τη διάδοση βραχυπρόθεσμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και την εφαρμογή καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων. Έχουμε ήδη παραδείγματα από σχολές που εκπαιδεύουν σε δέσμες δεξιοτήτων χωρίς δίδακτρα, έχοντας τη συναίνεση των εκπαιδευομένων να καταβάλλουν ένα προσυμφωνημένο ποσοστό του μελλοντικού τους εισοδήματος για ένα διάστημα όταν προσληφθούν, ενώ αν δεν βρουν δουλειά εντός λίγων ετών, το χρέος τους παραγράφεται. Η άρρηκτη σύνδεση της εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού με ευκαιρίες απασχόλησης και επιχειρηματικότητας παρέχει πεδίο για τα Μαζικά Ανοικτά Ψηφιακά Μαθήματα (MOOCS) και την αξιοποίηση εναλλακτικών μορφών δικτύωσης (π.χ., συνεργατικοί χώροι εργασίας, προγράμματα επιτάχυνσης επιχειρήσεων, peer mentoring κ.ά.). Η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού συνδέεται με τη σηματοδότηση (signaling) προς τους εργοδότες, η οποία αντανακλά προσόντα και δεξιότητες, συμμετοχή σε τυπικές και άτυπες συνεργατικές κοινότητες, καθώς και ικανότητα για αποδοτική εργασία.
ΤΕΛΟΣ, σημαντικό ρόλο στο νέο σκηνικό θα διαδραματίσει η σύνδεση της εκπαίδευσης με την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία διευρύνει τις ευκαιρίες των ενδιαφερομένων να αναβαθμίσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους χρησιμοποιώντας ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτός ο συνδυασμός της τεχνητής νοημοσύνης με τη δύναμη των κοινοτήτων θα δώσει ευκαιρίες σε πολυάριθμους μικρομεσαίους παρόχους εναλλακτικών υπηρεσίων να δραστηριοποιηθούν σε μία νέα αγορά, που θα συμπληρώνει το δομημένο εκπαιδευτικό σύστημα. Στην ίδια αγορά θα δραστηριοποιηθούν πιθανότατα και τα Πανεπιστήμια (σύγχρονα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, μεμονωμένα ελεύθερα μαθήματα, ευέλικτα modules, πιστοποίηση σε και λήψη ECTS/ECVET, mentoring, πρακτική άσκηση, βιομηχανικά διδακτορικά, εξατομικευμένη επιλογή προγράμματος σπουδών κ.ά.). Η νέα αγορά εκπαίδευσης θα προσφέρει ευκαιρίες για όλους και απειλές για εκείνους που δεν θα προσαρμοστούν εγκαίρως στις προκλήσεις της.
