Η εποχή της απόλυτης παγκοσμιοποίησης, όπου οι εφοδιαστικές αλυσίδες εκτείνονταν απρόσκοπτα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, δείχνει να τελειώνει.
Η σταθερή αποσύνδεση των οικονομιών, η επιστροφή των δασμών και η γεωπολιτική καχυποψία διαμορφώνουν μια νέα αρχιτεκτονική του εμπορίου και των επενδύσεων.
Από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Κίνα και την Ευρώπη, η έννοια του “friend-shoring” – της μεταφοράς παραγωγής σε χώρες-συμμάχους – αντικαθιστά το offshoring που κυριάρχησε για τρεις δεκαετίες.
Πολυεθνικές επανασχεδιάζουν αλυσίδες παραγωγής, αποθηκευτικούς χώρους και δίκτυα logistics για να μειώσουν την εξάρτησή τους από «εύθραυστους» κόμβους.
Η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η όξυνση των σχέσεων Δύσης-Κίνας λειτούργησαν ως καταλύτες αυτής της μετάβασης. Οι κυβερνήσεις, με τη σειρά τους, επιδοτούν τη βιομηχανική πολιτική – από τον αμερικανικό Inflation Reduction Act έως τον Chips Act της Ε.Ε. – με στόχο να θωρακίσουν κρίσιμες παραγωγές, από μικροεπεξεργαστές έως μπαταρίες και πράσινη ενέργεια.
Το αποτύπωμα σε οικονομία και αγορές
Η νέα γεωοικονομική πραγματικότητα δεν είναι ουδέτερη για τις αγορές. Η απο-παγκοσμιοποίηση φέρνει μαζί της μόνιμα υψηλότερο κόστος: παραγωγής, μεταφορών, πρώτων υλών και – κατ’ επέκταση – κεφαλαίου.
Τα χρόνια του «φθηνού κόσμου» που έριχναν τις τιμές μέσω μαζικής παραγωγής στην Κίνα ανήκουν στο παρελθόν.
Το κόστος εργασίας αυξάνεται, οι δασμοί επιβαρύνουν τις εισαγωγές και η ανάγκη για στρατηγικά αποθέματα ενισχύει τον πληθωρισμό κόστους. Οι κεντρικές τράπεζες δύσκολα θα επιστρέψουν στα μηδενικά επιτόκια της προηγούμενης δεκαετίας, καθώς ο «πυρήνας» του πληθωρισμού αποδεικνύεται ανθεκτικός.
Αυτό σημαίνει πως οι μετοχικές αποτιμήσεις που στηρίχθηκαν σε φθηνό χρήμα και υπερ-αποδοτικές αλυσίδες δέχονται αναθεώρηση.
Οι επενδυτές στρέφονται προς «πραγματικά» περιουσιακά στοιχεία – ενέργεια, υποδομές, βιομηχανία – και δείχνουν μεγαλύτερη επιφύλαξη απέναντι σε εταιρείες που ζουν από μοντέλα just-in-time ή από φθηνό δανεισμό.
Οι νέοι κερδισμένοι
Η στροφή προς την ανθεκτικότητα δημιουργεί νέες εστίες αξίας. Οι μεγάλοι κερδισμένοι του νέου κύκλου είναι:
Ενέργεια και υποδομές: Η ανάγκη για ενεργειακή ασφάλεια εκτινάσσει επενδύσεις σε LNG, δίκτυα ηλεκτρισμού, αποθήκευση και ανανεώσιμες πηγές. Οι ενεργειακοί αγωγοί και οι διασυνδέσεις μετατρέπονται σε στρατηγικά assets.
Logistics και ναυτιλία κοντινών αποστάσεων: Η μεταφορά παραγωγής πιο κοντά στις αγορές κατανάλωσης ευνοεί τα περιφερειακά δίκτυα και το short-sea shipping.
Αμυντική βιομηχανία και κυβερνοασφάλεια: Η γεωπολιτική αβεβαιότητα τροφοδοτεί έναν παρατεταμένο εξοπλιστικό κύκλο, με αύξηση της ζήτησης σε οπλικά συστήματα και λύσεις ασφάλειας δεδομένων.
Πρώτες ύλες: Ο χαλκός, το νικέλιο και οι σπάνιες γαίες γίνονται στρατηγικά μέταλλα.
Ημιαγωγοί και “φιλικά” δίκτυα παραγωγής: Νέες μονάδες σε ΗΠΑ, Ινδία και Ευρώπη προσπαθούν να καλύψουν το έλλειμμα που άφησε η υπερεξάρτηση από την Ασία.
Και οι χαμένοι
Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται τα επιχειρηματικά μοντέλα που στηρίχθηκαν στη μέγιστη αποδοτικότητα και στη χαμηλή διαφοροποίηση.
Η υπερεξειδίκευση σε έναν προμηθευτή ή μια χώρα γίνεται πλέον επενδυτικός κίνδυνος.
Οι καταναλωτικοί κλάδοι με ελάχιστα περιθώρια μετακύλισης του κόστους βλέπουν πιέσεις στα κέρδη τους.
Η τεχνολογία, που επωφελήθηκε από το φθηνό χρήμα και την παγκόσμια κλίμακα, εισέρχεται σε φάση επιλεκτικού «ξεφουσκώματος» αποτιμήσεων – με τους επενδυτές να ξεχωρίζουν τις εταιρείες που πραγματικά παράγουν ροές εσόδων από εκείνες που στηρίζονται στην υπόσχεση ανάπτυξης.
Αγορές και επενδυτές σε νέο καθεστώς
Στις αγορές, το αφήγημα της απο-παγκοσμιοποίησης σηματοδοτεί μετατόπιση κεφαλαίων. Τα ομόλογα μακράς διάρκειας δυσκολεύονται να επανέλθουν σε χαμηλές αποδόσεις, ενώ οι επενδυτές προτιμούν ποιοτικά εταιρικά χαρτιά με ισχυρούς ισολογισμούς.
Στις μετοχές, το ενδιαφέρον μετακινείται προς τις βιομηχανίες που παράγουν απτά αποτελέσματα – ενέργεια, υλικά, αμυντική τεχνολογία, υποδομές – και λιγότερο προς τους καθαρά ψηφιακούς κλάδους.
Τα εμπορεύματα γνωρίζουν αναζωπύρωση ζήτησης, καθώς η ενεργειακή μετάβαση και ο επαναπατρισμός παραγωγής απαιτούν περισσότερα μέταλλα και υλικά.
Η απο-παγκοσμιοποίηση, όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα στασιμότητα. Σημαίνει νέο κύκλο επενδύσεων – πιο δαπανηρό αλλά και πιο βιώσιμο. Οι εταιρείες που θα επιβιώσουν είναι όσες χτίζουν δίδυμες αλυσίδες προμηθειών, επενδύουν σε αυτοματοποίηση και προστατεύουν την τιμολόγησή τους με «ρήτρες πληθωρισμού» στα συμβόλαια.
Πού «κουμπώνει» η Ελλάδα
Η νέα γεωοικονομική ισορροπία μπορεί να λειτουργήσει – και – ευεργετικά για χώρες-κόμβους όπως η Ελλάδα.
Η γεωγραφική της θέση ανάμεσα σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Αφρική την καθιστά φυσικό πυλώνα “friend-shoring” για τη ΝΑ Ευρώπη.
Ο τομέας logistics και η ναυτιλία κοντινών αποστάσεων μπορούν να κερδίσουν από την αυξανόμενη ανάγκη για περιφερειακά δίκτυα μεταφοράς.
Οι ενεργειακές διασυνδέσεις – αγωγοί, FSRUs, ηλεκτρικά καλώδια – αποκτούν στρατηγική αξία στο νέο ενεργειακό τοπίο.
Η βιομηχανία και ο αγροδιατροφικός τομέας μπορούν να προσελκύσουν επενδύσεις με αιχμή την ποιότητα, την ιχνηλασιμότητα και τη συμμόρφωση σε ευρωπαϊκά πρότυπα προέλευσης.
Ακόμη και η αμυντική βιομηχανία, μέσω των ναυπηγείων και της συμπαραγωγής τεχνολογιών διπλής χρήσης, μπορεί να επωφεληθεί από το κύμα αναδιάταξης αλυσίδων στην Ευρώπη.
Η μεγάλη εικόνα
Η διαδιασία που βλέπουμε σήμερα να εξελίσσεται δεν είναι απαραίτητα πισωγύρισμα στην εσωστρέφεια. Είναι ανασχεδιασμός: λιγότερη μονοκαλλιέργεια φθηνής παραγωγής, περισσότερη ανθεκτικότητα με τίμημα ένα υψηλότερο «πάτωμα» πληθωρισμού και κόστους κεφαλαίου.
Για τις αγορές, σηματοδοτεί ένα νέο καθεστώς αποτίμησης – πιο συντηρητικό μεν, αλλά ίσως πιο υγιές.
Και για τις οικονομίες όπως η ελληνική, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας: να μετατραπούν από «ακροβάτες των κρίσεων» σε κόμβους ενός πιο σύνθετου αλλά και πιο ισόρροπου κόσμου.
