Η κοινωνική συνοχή, η ανάπτυξη των υποδομών, η πολιτική προστασία, η καινοτομία και ανταγωνιστικότητα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η πράσινη ανάπτυξη είναι οι έξι στρατηγικοί τομείς που θα χρηματοδοτηθούν με σχεδόν 13 δισ. ευρώ από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2026 – 2030.
Συγκεκριμένα, ο αρχικός προϋπολογισμός του Προγράμματος 2026-2030 που προέρχεται μόνο από εθνικούς πόρους ανέρχεται σε 12,827 δισ. ευρώ, ενώ με την υπερδέσμευση θα φτάσει σε 16,198 δισ. ευρώ και θα αξιοποιηθεί για νέες αναπτυξιακές παρεμβάσεις σε όλη την επικράτεια, καθώς και για την υποδοχή της πενταετούς δαπάνης έργων που ήταν ενταγμένα στο συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του ΑΠΔΕ και χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από εθνικούς πόρους.
Θα αξιοποιηθεί, επίσης, για τη μεταφορά έργων ενταγμένων στο ΕΠΑ 2021-2025 με μηδενική ή περιορισμένη επιλέξιμη δαπάνη, με στόχο την ωρίμανση και την ένταξή τους στο ΕΠΑ 2026-2030.
Επισημαίνεται ότι η στρατηγική της υπερδέσμευσης αποσκοπεί στη διασφάλιση της πλήρους απορρόφησης των διαθέσιμων πόρων, αντισταθμίζοντας πιθανές καθυστερήσεις ή ματαιώσεις έργων.
Όπως αναφέρεται στο σχέδιο που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση o αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Νίκος Παπαθανάσης, το ΕΠΑ 2026-2030 διαμορφώνεται με βάση το στρατηγικό σχέδιο της χώρας για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της ελληνικής οικονομίας, την εδραίωση μιας κοινωνικά δίκαιης ανάπτυξης, την εθνική στρατηγική για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, τις ετήσιες και μεσοπρόθεσμες δημοσιονομικές δυνατότητες, καθώς και τα διδάγματα και την εμπειρία από την υλοποίηση του ΕΠΑ 2021-2025. Η διαβούλευση θα διαρκέσει έως τις 13 Νοεμβρίου.
Σε ό,τι αφορά την κατανομή του προϋπολογισμού ανά κατηγορία προγράμματος, τα Τομεακά Προγράμματα (ΤΠΑ) θα λάβουν 8,737 δισ. ευρώ (68,11% του ΕΠΑ), τα Περιφερειακά Προγράμματα (ΠΠΑ) 2,5 δισ. ευρώ (19,49%), και τα Ειδικά Προγράμματα 1,590 δισ. ευρώ (12,40%).
Η κατανομή αποδεικνύει τον κεντρικό χαρακτήρα του προγράμματος, με τα Τομεακά Προγράμματα (ένα ανά υπουργείο αλλά με διαφορετικό προϋπολογισμό) να απορροφούν το 68% των πόρων, ενώ παράλληλα διατηρείται σημαντική έμφαση στην αυτονομία των Περιφερειών και στην αξιοποίηση εθνικών πόρων (19,49%).
Διευκρινίζεται ότι στα Ειδικά Προγράμματα Ανάπτυξης περιλαμβάνονται το Ειδικό Πρόγραμμα Φυσικών Καταστροφών, το Ειδικό Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, έργα ΣΔΙΤ, το Ειδικό Πρόγραμμα της Προεδρίας της Κυβέρνησης.
Βάσει της εμπειρίας παρόμοιων προγραμμάτων, για τις φυσικές καταστροφές υπολογίζεται ότι θα διατεθούν 800 εκατ. ευρώ, για τη Δίκαιη Μετάβαση 150 εκατ. ευρώ, για τα ΣΔΙΤ 600 εκατ. ευρώ και για την Προεδρία της Κυβέρνησης 20 εκατ. ευρώ.
Το ολοκληρωμένο αναπτυξιακό πλαίσιο του ΕΠΑ 2026-2030, όπως προαναφέρθηκε, διαρθρώνεται στους ακόλουθους 6+1 αναπτυξιακούς στόχους οι οποίοι, κωδικοποιημένα, είναι οι εξής:
1. Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη
Ο άξονας της κοινωνικής συνοχής διασφαλίζει ότι η οικονομική ανάπτυξη συνοδεύεται από κοινωνική πρόοδο και ευημερία για το σύνολο των πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Ο στόχος της κοινωνικής συνοχής εξειδικεύεται σε πέντε (5) επιμέρους ειδικούς στόχους που αντιστοιχούν σε τομείς κοινωνικής πολιτικής:
▪ Υγεία
▪ Παιδεία
▪ Αθλητισμός
▪ Απασχόληση και Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού
▪ Συμβολή στην αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος
2. Ανάπτυξη Υποδομών και Μεταφορών
Σε αυτό το πλαίσιο, αναδεικνύονται τέσσερις (4) προτεραιότητες που συνθέτουν το στρατηγικό όραμα για τη βελτίωση του συστήματος μεταφορών της χώρας, με στόχο την ενίσχυση της συνδεσιμότητας, της προσβασιμότητας και της βιώσιμης κινητικότητας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Οι άξονες είναι οι εξής:
Ολοκλήρωση και αναβάθμιση του εθνικού οδικού δικτύου
Αναβάθμιση και συντήρηση των σιδηροδρομικών και λιμενικών υποδομών
Βελτίωση αερομεταφορών και υδατοδρομίων
Ενίσχυση της οδικής ασφάλειας
3. Πολιτική Προστασία και Αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης
Ο στόχος της πολιτικής προστασίας και κλιματικής αλλαγής εξειδικεύεται σε έξι (6) επιμέρους ειδικούς στόχους ως εξής:
▪ Ενίσχυση της αντιπλημμυρικής προστασίας
▪ Βελτίωση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης
▪ Ανάπτυξη υποδομών αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών
▪ Προστασία από δασικές πυρκαγιές
▪ Ενίσχυση ετοιμότητας και ανταπόκρισης σε κρίσεις
▪ Προσαρμογή υποδομών στην κλιματική αλλαγή
4. Καινοτομία – Εξωστρέφεια και Ανταγωνιστικότητα
Στους ειδικούς στόχους του εν λόγω άξονα περιλαμβάνονται τομείς οι οποίοι έχουν υψηλές αναπτυξιακές δυνατότητες που πηγάζουν από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, όπως ο πολιτισμός, ο τουρισμός, ο αγροδιατροφικός τομέας και ορισμένοι κλάδοι της βιομηχανίας.
Αναδεικνύονται έξι (6) βασικές προτεραιότητες που συνδέονται με την επίτευξη των στρατηγικών στόχων για την ενίσχυση της καινοτομίας, της εξωστρέφειας και της ανταγωνιστικότητας:
-Ενίσχυση του εθνικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας
-Προώθηση της επιχειρηματικής καινοτομίας και εξωστρέφειας
-Αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων
-Ανάπτυξη τομέων υψηλής προστιθέμενης αξίας
-Ενίσχυση της διασύνδεσης έρευνας – επιχειρηματικότητας
-Προώθηση του πολιτισμού και του τουρισμού
5. Ψηφιακός Μετασχηματισμός
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αύξηση της παραγωγικότητας, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Ο στόχος του ψηφιακού μετασχηματισμού εξειδικεύεται σε πέντε (5) επιμέρους ειδικούς στόχους ως εξής:
▪ Ολοκλήρωση του ψηφιακού μετασχηματισμού της δημόσιας διοίκησης
▪ Ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων
▪ Διασφάλιση της ψηφιακής ένταξης όλων των πολιτών
▪ Ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών
▪ Προστασία δεδομένων και κυβερνοασφάλεια
6. Πράσινη Ανάπτυξη και Πράσινος Μετασχηματισμός
Ο στόχος της πράσινης ανάπτυξης και του πράσινου μετασχηματισμού εξειδικεύεται σε τρεις επιμέρους ειδικούς πυλώνες ως εξής:
▪ Προώθηση βιώσιμης ανάπτυξης
▪ Μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος μέσω καθαρής ενέργειας και εξοικονόμησης πόρων
▪ Ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στην κλιματική αλλαγή μέσω ορθής διαχείρισης ενέργειας, νερού και αποβλήτων
7. Υποστήριξη προγραμμάτων
Πέραν των παραπάνω, στο ΕΠΑ 2026-2030 υπάρχει και ο άξονας υποστήριξης προγραμμάτων. Ο εν λόγω δευτερεύων-υποστηρικτικός άξονας διασφαλίζει την αποτελεσματική υλοποίηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των προγραμμάτων, ενισχύοντας τις διοικητικές ικανότητες των φορέων υλοποίησης, βελτιώνοντας τα συστήματα δεικτών και προωθώντας την εκπαίδευση και ενημέρωση των δικαιούχων. Επικεντρώνεται στην ενίσχυση της διοικητικής επάρκειας σε όλα τα επίπεδα προγραμματισμού, υλοποίησης, παρακολούθησης και ελέγχου.
Ο στόχος της υποστήριξης προγραμμάτων εξειδικεύεται σε δύο επιμέρους ειδικούς στόχους ως εξής:
• Ενδυνάμωση της διοικητικής και οργανωτικής ικανότητας των εμπλεκόμενων φορέων, με σκοπό τη διασφάλιση της εύρυθμης και αποτελεσματικής υλοποίησης των παρεμβάσεων
• Εδραίωση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου διακυβέρνησης, μέσω της ενίσχυσης των μηχανισμών, παρακολούθησης και αξιολόγησης
