Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
O Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει κατάπληκτος. Δεν περίμενε ποτέ ότι μία εταιρεία- σύμβολο της αμερικανικής οικονομίας, την οποία ο ίδιος πίστευε ότι προστάτευε επιβάλλοντας δασμούς στους ξένους, θα έλεγε «ευχαριστώ» μεταφέροντας μέρος της παραγωγής της εκτός αμερικανικού εδάφους. Δεν θέλει με λίγα λόγια να παραδεχθεί ότι οι μονομερείς ενέργειες, η ροπή στον οικονομικό εθνικισμό και τον προστατευτισμό θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ, όπως τόσοι ειδικοί, ακόμη και σύμβουλοί του, έχουν προειδοποιήσει.
Είναι ακόμη νωρίς να υπολογίσει κανείς τον αντίκτυπο στην αμερικανική οικονομία. Η περίπτωση της Harley Davidson, όμως, είναι ενδεικτική των όσων θα μπορούσαν να ακολουθήσουν. Και δυσάρεστες εκπλήξεις ενδεχομένως να περιμένουν τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Αμερικανού πρόεδρου.
Ο Τραμπ δεν απευθύνεται στη διεθνή σκηνή, ούτε ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για συμμαχίες με άλλες μεγάλες οικονομίες, για την αποδοχή και την αναγνώριση του G7 ή άλλων θεσμών. Δεν επιδιώκει ούτε να ηγηθεί διεθνών πρωτοβουλιών. Τον απασχολεί αποκλειστικά το εσωτερικό κοινό, θέλει με κάθε τρόπο να αποδείξει ότι κάνει πράξη το «Αμερική πρώτα».
Στα οργισμένα μηνύματά του στο Twitter ο Αμερικανός πρόεδρος δεν απευθύνεται στους πάσης φύσεως «αντιπάλους», κατά των οποίων εξαπολύει πυρά. Απευθύνεται στους ψηφοφόρους του, τους «Χιλμπίλις», τους κατοίκους των μεσοδυτικών πολιτειών, που την εποχή της βιομηχανοποίησης άκμαζαν και σήμερα βιώνουν μία βίαιη μετάβαση στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ψηφιακής οικονομίας, με αιμορραγία θέσεων εργασίας και νέες απαιτήσεις από το εργατικό δυναμικό. Τις συνθήκες σε αυτές τις πολιτείες, τα χαρακτηριστικά και την ψυχολογία των κατοίκων τους περιγράφει με γλαφυρό τρόπο ο J.D. Vance στο «Hillbilly Elegy», ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία των τελευταίων ετών για όσους θέλουν να καταλάβουν γιατί εξελέγη ο Τραμπ.
Η δέσμευσή του να προστατεύσει τις αμερικανικές θέσεις εργασίας είναι ένα μήνυμα, που βρίσκει απήχηση. Και η αποφασιστικότητα που επιδεικνύει στις επιθέσεις του κατά της Κίνας, της Ε.Ε. και άλλων εμπορικών εταίρων, τους οποίους έχει φροντίσει να προσδιορίσει ως «εισβολείς», «απειλή», «κλέφτες», επιβραβεύεται. Έρευνα του CNBC έδειξε ότι για πρώτη φορά από την ανάδειξή του στην εξουσία, το 51% των Αμερικανών επικροτεί τους χειρισμούς του στην οικονομική πολιτική.
Για πόσο ακόμη, όμως; Όταν αρχίσουν να γίνονται αισθητές οι παρενέργειες, το μήνυμα του Τραμπ ενδεχομένως να μην είναι πια τόσο πειστικό. Η απόφαση της Harley Davidson για μεταφορά μέρους της παραγωγής της εκτός ΗΠΑ μεταφράζεται σε απώλειες θέσεων εργασίας. Και δεν είναι μόνο η συγκεκριμένη εταιρεία στο στόχαστρο των αντιποίνων. Ο αγροδιατροφικός τομέας θα υποφέρει επίσης, ενώ υπό πίεση θα βρεθούν και όσες εταιρείες στηρίζονται στην εισαγωγή αλουμινίου και χάλυβα, αφού το κόστος λειτουργίας τους ανεβαίνει επικίνδυνα.
Υπολογίζεται ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις, που αγοράζουν τα δύο μέταλλα, για την κατασκευή αυτοκινήτων, οικιακών συσκευών και κάθε είδους αγαθό και θα δουν το κόστος τους να αυξάνεται αισθητά απασχολούν περισσότερους από 6,5 εκατομμύρια εργαζομένους (πηγή Heritage Foundation). Εάν συνυπολογίσει κανείς τους κλάδους, που βρίσκονται στο στόχαστρο των αντιποίνων της Ε.Ε. και της Κίνας οι θέσεις αυτές πολλαπλασιάζονται. Υπενθυμίζεται δε ότι το 2002, όταν επέβαλε δασμούς στον χάλυβα η κυβέρνηση Μπους, χάθηκαν 200.000 θέσεις. Οι αμερικανικές βιομηχανίες αλουμινίου και χάλυβα από την άλλη απασχολούν σήμερα περί τους 140.000. Η Trade Partnership, εταιρεία συμβούλων έχει προειδοποιήσει ότι περίπου πέντε θέσεις θα χαθούν σε συνδεόμενες με τον χάλυβα βιομηχανίες για κάθε μία, που θα δημιουργηθεί σε χαλυβουργίες από την πολιτική δασμών του Τραμπ.
Δεν είναι ο μόνος τρόπος, με τον οποίο τα μονομερή μέτρα προστατευτισμού γυρίζουν μπούμερανγκ. Οι κινήσεις Τραμπ πυροδοτούν έντονες αναταράξεις στην αμερικανική αγορά μετοχών. Και γιατί αυτό πρέπει να απασχολεί τον μέσο Αμερικανό εργαζόμενο; Γιατί όταν μία επιχείρηση βλέπει την κεφαλαιοποίησή της να συρρικνώνεται, απαντά επίσης με περικοπές πάσης φύσεως- συμπεριλαμβανομένων των θέσεων εργασίας.
Η Wells Fargo σε πρόσφατο σημείωμά της προς τους επενδυτές προειδοποιούσε ότι 19 δις. δολάρια θα κάνουν φτερά από τα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια των ΗΠΑ το προσεχές διάστημα και 14 δις. δολάρια από ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια.
Οι επενδυτές τα δύο προηγούμενα χρόνια αγνόησαν εν πολλοίς τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις διακρατικές αντιπαραθέσεις. Το χάος στη διεθνή σκηνή, δεν τάραξε την ηρεμία των αγορών. Αυτό αλλάζει. Γιατί η νέα αντιπαράθεση έχει άμεσο οικονομικό αντίκτυπο, στοχεύει ευθέως στην τσέπη τους. Έρχεται δε σε μία περίοδο πολλαπλών προκλήσεων. Η FED προχωρά με δυναμικά βήματα σε επιτοκιακές αυξήσεις, σημαίνοντας το τέλος του φθηνού δανεισμού και του γενναιόδωρου διχτιού ασφαλείας. Η τιμή του πετρελαίου έχει ενισχυθεί σημαντικά, ενώ το ράλι επιδίδεται σε ένα ράλι διαρκείας. Και οι τρεις παράγοντες λειτουργούν αρνητικά για τις αμερικανικές επιχειρήσεις, που αντλούν μεγάλο μέρος των εσόδων τους από το εξωτερικό. Αν παλαιότερα είχαν την πολυτέλεια να αγνοήσουν πολιτικές και εμπορικές συγκρούσεις, σήμερα την έχουν χάσει.
Ο Τραμπ, που άλλοτε παρακολουθούσε στενά το χρηματιστηριακό ράλι για να το πιστωθεί, σήμερα δεν κοιτάει στις αγορές. Έχει σταθερά στραμμένο το βλέμμα σε πέντε «κόκκινες» πολιτείες: Αλαμπάμα, Ιντιάνα, Άιοβα, Μίσιγκαν και Γουισκόνσιν. Είναι οι πολιτείες που στηρίζονται περισσότεροι στη μεταποίηση, αλλά και στον αγροτικό τομέα και τις οποίες υποτίθεται ότι με την πολιτική του προστατεύει. Είναι ενδεχομένως αυτές, που θα βρεθούν στη δίνη της καταιγίδας σε αγορές και οικονομία. Και τότε η ψήφος στην οποία προσβλέπει δεν θα είναι καθόλου δεδομένη.
