Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Ήταν Πρωτοχρονιά του 2002 όταν κυκλοφόρησαν τα πρώτα χαρτονομίσματα και κέρματα του ευρώ, αντικαθιστώντας τα εθνικά νομίσματα 12 -τότε- ευρωπαϊκών χωρών. Σήμερα 1η Ιανουαρίου 2022 το ευρώ γιορτάζει τα 20ά του γενέθλια.
Σήμερα, 342 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες πληρώνουν με το ευρώ καθημερινά. Σήμερα, είναι το επίσημο μέσο συναλλαγών σε 19 χώρες μέλη της ΕΕ και σε άλλες δύο, που το χρησιμοποιούν επίσης ως μέσο πληρωμών. «Το ευρώ είναι ο θρίαμβος ενός συμβόλου έναντι της ουσίας», δήλωνε τότε ο Αμερικανός οικονομολόγος και βραβευμένος με Νόμπελ, Πολ Κρούγκμαν. Και είχε δίκιο ως ένα βαθμό, γιατί το κοινό ευρώ σημαίνει κάτι περισσότερο από ένα μέσο πληρωμής. «Το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα έκανε την ευρωπαϊκή ενοποίηση μη αναστρέψιμη», διαβεβαίωνε επίσης ο τότε καγκελάριος της Γερμανίας, Χέλμουτ Κολ –το βασικό πρόσωπο στην εισαγωγή του ευρώ.
Αλλωστε, η εισαγωγή του ευρώ ήταν σαν μια συμφωνία ανταλλαγής τότε, για την επανένωση της Γερμανίας. Ο τότε Πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Μιτεράν, λέγεται ότι μόνο με την εισαγωγή του ευρώ ,έδωσε την έγκρισή του για την επανένωση της Δυτικής με την Ανατολική Γερμανία. «Το ευρώ ήταν το αποτέλεσμα ενός επώδυνου συμβιβασμού μεταξύ της Γερμανίας, η οποία συμφώνησε να εγκαταλείψει το γερμανικό μάρκο, σύμβολο της μεταπολεμικής ανάκαμψής της, με αντάλλαγμα τη στήριξη της Γαλλίας για την επανένωση της χώρας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου», λέει ο Γκούντραμ Βολφ, διευθυντής του ινστιτούτου Μπρίγκελ των Βρυξελλών. «Εκείνη την εποχή, το να γίνει το ευρώ κορυφαίο διεθνές νόμισμα θα μπορούσε να ήταν φιλοδοξία της Γαλλίας, αλλά σίγουρα όχι των Γερμανών», λέει ο Βολφ.
Ο σκεπτικισμός των Γερμανών
Ο σκεπτικισμός στη Γερμανία για το ευρώ ήταν μάλιστα μεγάλος τότε, καθώς οι Γερμανοί φοβόντουσαν να εγκαταλείψουν το πανίσχυρο μάρκο. Τελικά, η Γερμανία επανενώθηκε και έτσι γεννήθηκε και το ευρώ. Ο μετέπειτα Πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ χαρακτήρισε το ευρώ ως «μια νίκη για την Ευρώπη» που διεκδικεί «επιτέλους την ταυτότητά της και τη δύναμή της».Το να τιμάμε βέβαια το ευρώ μόνο ως επιτυχία δεν αρκεί, λέει ο Αυστριακός καθηγητής Οικονομικών, Φριτς Μπρέους ,ειδικός στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
«Τα πλεονεκτήματα του ευρώ δεν κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη», υποστηρίζει ο δρ Μπρέους σε συνέντευξή του στην «Wiener Zeitung». Η Γερμανία, η Αυστρία και ειδικότερα οι χώρες του Βορρά ωφελήθηκαν περισσότερο από την εισαγωγή του κοινού νομίσματος. Με άλλα λόγια, αυτές οι χώρες που αρχικά ήθελαν το ευρώ λιγότερο, γιατί είχαν σταθερά, εθνικά νομίσματα.
Για τις νότιες χώρες, ιδιαίτερα την Ελλάδα, το ευρώ θεωρήθηκε από κάποιους «πρόβλημα» μετά το 2009 ,στον απόηχο της κρίσης του δημόσιου χρέους. Πριν από το ευρώ, οι χώρες ήταν σε θέση να υποτιμήσουν τα νομίσματά τους σε περιόδους κρίσης. Ο Κρούγκμαν μάλιστα, από θιασώτης του ευρώ, έγινε πολέμιος. «Το ευρώ είναι ένας ζουρλομανδύας» έλεγε το 2014 ο Αμερικανός Νομπελίστας στο ιρλανδικό ραδιόφωνο RTE. Προειδοποιούσε μάλιστα ότι «μία κατάσταση στην οποία το ευρώ θα λειτουργεί αποκλειστικά προς το συμφέρον της Γερμανίας ,είναι μια κατάσταση που θα χειροτερεύσει. Ένα νόμισμα το οποίο υποτίθεται ότι ήταν η οδός προς την ευρωπαϊκή ενότητα, θα οδηγήσει προς μία διαιρεμένη ήπειρο».
Αντίθετη είναι η άποψη του δρ Μπρέους: «Μια ενιαία αγορά χωρίς κοινό νόμισμα είναι μόνο μισή ενιαία αγορά», λέει ο Αυστριακός καθηγητής. «Το κοινό νόμισμα φέρνει οικονομική σταθερότητα. Η εξάλειψη του κόστους μετατροπής ενισχύει την ενοποίηση των αγορών.
Το δολάριο -ακόμη- «βασιλιάς»
Σύμβολο της ευρωπαϊκής ενότητας, το ευρώ είχε επίσης στόχο να ανταγωνιστεί το πανίσχυρο αμερικανικό δολάριο . Όμως, δύο δεκαετίες αργότερα, το δολάριο εξακολουθεί να κυριαρχεί ως το ασφαλέστερο νόμισμα στον κόσμο. Όταν η παγκόσμια οικονομία σταμάτησε με την πανδημία του Covid-19, οι επενδυτές έσπευσαν να μετατρέψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία σε δολάρια, οδηγώντας το αμερικανικό νόμισμα υψηλότερα.
Περισσότερα από 2,1 τρισεκατομμύρια δολάρια κυκλοφορούν σήμερα στον κόσμο και περίπου το 60% των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Fed είναι σε δολάρια. Περίπου 1,46 τρισεκατομμύρια είναι τα ευρώ που κυκλοφορούν αυτήν τη στιγμή ως μετρητά ,σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Αλλά ακόμα κι αν το ευρωπαϊκό νόμισμα δεν απειλεί την ηγεμονία του δολαρίου, έχει γίνει ένας αξιοσέβαστος ανταγωνιστής.
Η απόφαση να γίνει το ευρώ ισχυρό εργαλείο οικονομικής πολιτικής στην υπηρεσία της Γηραιάς Ηπείρου , ενισχύθηκε με την άφιξη του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν το 2018, επαναφέροντας τις κυρώσεις κατά της Τεχεράνης, οι ευρωπαϊκές εταιρείες που είχαν επενδύσει στο Ιράν βρέθηκαν υπό την απειλή αμερικανικών αντιποίνων. Η ΕΕ επινόησε έναν μηχανισμό για να ξεφύγει, αλλά οι επενδυτές υποχώρησαν από φόβο μήπως εκτεθούν στην οργή της Ουάσιγκτον.
Σύμφωνα με τον Γκούντραμ Βολφ πάντως, το κλειδί για την επιτυχία του ευρώ βρίσκεται πάνω από όλα στην οικονομική ανάπτυξη. «Αν έχουμε μια δυναμική οικονομία, θα προσελκύουμε επενδύσεις στην Ευρώπη και το ευρώ θα ενισχύεται», λέει ο διευθυντής του Μπρίγκελ. ««Διατηρούμε τις τιμές σταθερές και το νόμισμά σας ασφαλές» διαβεβαιώνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα της οποίας αυτό είναι το επίσημο σύνθημα και η θεμελιώδης αποστολή. Ωστόσο, ο πληθωρισμός έφτασε στο 4,9% κατά μέσο όρο, στις 19 χώρες της Ευρωζώνης.Ποτέ δεν ήταν τόσο υψηλό το ποσοστό αυτό, εδώ και 30 χρόνια και τη γερμανική επανένωση του 1990!
Στον ευρωπαϊκό Νότο, δεν είναι λίγοι οι πολίτες που εκτιμούν ότι το ευρώ μείωσε την αγοραστική τους δύναμη και «ενίσχυσε τον πληθωρισμό». Το 51% των Γάλλων,είναι «απόλυτα πεπεισμένοι ότι το ευρώ έχει ενισχύσει τον πληθωρισμό», σύμφωνα με έρευνα του YouGov για το MoneyVox που πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά στις 15 και 16 Δεκεμβρίου.
Συνέβαλε στην αύξηση των τιμών;
Η κατηγορία που διατυπώνεται από κάποιες πλευρές ότι το ευρώ συνέβαλε στην άνοδο των τιμών δεν είναι ασφαλώς μόνο Γαλλική. Στη Γερμανία, το ενιαίο νόμισμα είχε ακόμη και το παρατσούκλι «teuro», ένα λογοπαίγνιο που συνδέει το ευρώ και το «teuer»- «ακριβό», στα γερμανικά. Ερευνα που πραγματοποιήθηκε από το ινστιτούτο Forsa για τηλεοπτικά κανάλια RTL και n-tv, έδειξε ότι περισσότεροι από τους μισούς Γερμανούς (54%), είκοσι χρόνια μετά την έλευση του ευρώ, εξακολουθούν να υπολογίζουν τις τιμές σε μάρκα, όταν πρόκειται για μεγάλες αγορές. Το ένα τρίτο των Γερμανών (33%) θα ήθελε μάλιστα να επιστρέψει στο γερμανικό εθνικό νόμισμα. Μεταξύ των οπαδών της ακροδεξιάς «Εναλλακτικής για τη Γερμανία» (AfD), το 80% των ερωτηθέντων τάχθηκε μάλιστα υπέρ της επιστροφής στο μάρκο!
«Υπήρχε μια έντονη εντύπωση ότι οι τιμές έχουν ανέβει, αλλά παρ’ όλα αυτά, τα στατιστικά στοιχεία λένε το αντίθετο», υποστηρίζει ο Τζιοβάνι Μαστρομπουόνι, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και συγγραφέας σχετικής μελέτης για το θέμα. Ο Ιταλός καθηγητής συνέκρινε τις τιμές πολλών καθημερινών αγαθών στη ζώνη του ευρώ: σε αρκετά φθηνά προϊόντα οι τιμές τους αυξήθηκαν κατά τη μετάβαση στο ευρώ, κυρίως λόγω της “στρογγυλοποίησης” προς τα πάνω που πραγματοποίησαν κάποιοι έμποροι.
Όμως τα γενικά στατιστικά στοιχεία για τον πληθωρισμό δεν έχουν επηρεαστεί, επειδή στα ακριβότερα προϊόντα ,οι τιμές δεν αυξήθηκαν, ταυτόχρονα. Έχουν ακόμη και μειωθεί, λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας, λέει ο Τζιοβάνι Μαστρομπουόνι.
